Χρηματοδοτικά εργαλεία – Κρατικές ενισχύσεις. Της Μαργαρίτας Αντωνίου

 ΡΑ Ιανουάριος 2014

Σκοπός του κειμένου είναι μια πολύ συνοπτική ανάλυση των υφιστάμενων Χρηματοδοτικών Εργαλείων[1] που απευθύνονται σε ιδιωτικές επιχειρήσεις (όχι μόνο των μεταποιητικών) καθώς και διαπίστωσης των αδυναμιών και διαμόρφωσης προτάσεων.

Καταρχήν πρέπει να πούμε ότι η ενίσχυση των επιχειρήσεων γίνεται με δυο βασικές μεθόδους.

1. Η πρώτη μέθοδος γίνεται με οριζόντια μέτρα, δηλαδή με μέτρα που ωφελούνται έμμεσα όλες οι επιχειρήσεις και αφορούν κυρίως το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και τις υποδομές π.χ. με χορήγηση φθηνότερου ηλεκτρικού ρεύματος, ασύρματου δικτύου, με μείωση της γραφειοκρατίας στις αδειοδοτήσεις, με απλοποίηση του φορολογικού συστήματος (όχι λιγότεροι φόροι), των ασφαλιστικών υποχρεώσεων των επιχειρήσεων, της διακίνησης των προϊόντων και των εξαγωγών, της προμήθειας πιστοποιητικών, με την εφαρμογή θεσμικού πλαισίου που θα είναι σταθερό σε όλα τα πεδία έναρξης, λειτουργίας μιας επιχείρησης (ακόμα και πτώχευσης μιας επιχείρησης) κλπ κλπ.
2. Η δεύτερη μέθοδος μπορεί να γίνει με την άμεση χρηματοδοτική ενίσχυση συγκεκριμένων επιχειρήσεων . Η χρηματοδότηση μπορεί να γίνει:
• Με άμεσες επιχορηγήσεις μη επιστρεπτέες ενισχύσεις (είναι η περίπτωση των ενισχύσεων του ΕΣΠΑ μέσω των ΕΦΕΠΑΕ[2] και του Αναπτυξιακού Νόμου)
• Με τη χορήγηση ευνοϊκών χαμηλότοκων δανείων επιστρεπτέες ενισχύσεις (είναι η περίπτωση των δανείων που διαφημίζονται από τις Τράπεζες ότι είναι δάνεια ΕΣΠΑ και παρεμβάλλεται το ΕΤΕΑΝ ή η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων). Οι χρηματοδοτήσεις αυτές λέγονται και επιστρεπτέες ή ανακυκλούμενες διότι θεωρητικά επιστρέφονται και δίνονται νέα δάνεια σε άλλες επενδύσεις.
• Με φοροαπαλλαγές στα κέρδη (προβλέπονται στον αναπτυξιακό Νόμο καθώς και σε διάφορες τροπολογίες των εκάστοτε φορολογικών νόμων).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σε γενικές γραμμές θεωρεί ότι άμεσες επιχορηγήσεις δημιουργούν στρεβλώσεις στην αγορά και θα πρέπει να καταργηθούν. Επιτρέπονται όμως κάτω από προϋποθέσεις (προσδιορισμός του financing gap, καθορισμός περιφερειακών ενισχύσεων κλπ).  

Τόσο στο τρέχον ΕΣΠΑ όσο και στο επόμενο τα ταμεία που χορηγούν ευνοϊκά χαμηλότοκα δάνεια (επιστρεπτέες ενισχύσεις) μπορούν να στηθούν:

• Σε  επίπεδο ΕΕ όπως ήταν η Jessica[3], Jeremy και τώρα η SME Initiative (όπου συμμετέχει και το ΕΣΠΑ)
• Σε εθνικό, περιφερειακό, διακρατικό και διαπεριφερειακό επίπεδο μέσα από το ΕΣΠΑ[4].

Ενώ υπάρχουν τα έτοιμα ‘εργαλεία/προγράμματα’ (off the self) καθώς και τα προσαρμοσμένα (tailor made) σε ανάγκες συγκεκριμένων αγορών.

Να σημειώσουμε ότι αρκετά από τα Ταμεία ενώ στην ελληνική αγορά[5] φτάνουν μέσω ελληνικών τραπεζών, στην πραγματικότητα τα έχει πάρει και τα διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (όχι το ΕΤΕΑΝ) μέσω Ταμείου Χαρτοφυλακίου (Holding Fund) όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ).  Το διαχειριστικό κόστος είναι απίθανο για αυτές τις χρηματοροές διότι αφορά μόνο λογιστικές εγγραφές και όχι αξιολογήσεις και ελέγχους των έργων (τώρα είναι 1,2% από 1,8% που ήταν αρχικά).

Επίσης η διαχείριση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει επιλεγεί ως μέθοδος για το νέο Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο, που συμμετέχει η γερμανική τράπεζα KfW με 500 εκατ. ευρώ,  κατ’ αρχήν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων,  καταρχήν το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης με 30 εκατ. ευρώ. Σε αυτό το Ταμείο η Ελλάδα συμμετέχει με πόρους του ΕΣΠΑ.

Ο ΟΟΣΑ θεωρεί ομοίως ότι οι άμεσες επιχορηγήσεις στρεβλώνουν την αγορά και θα πρέπει να χορηγούνται όταν υπάρχει σαφές αναπτυξιακό σχέδιο και στοχοθεσία, όταν υφίστανται μηχανισμοί υλοποίησης και εφαρμογής απόλυτα διαφανείς όσον αφορά τη λειτουργία τους και την αξιοκρατική επιλογή των σχεδίων που επιχορηγούνται κλπ κλπ και ταυτόχρονα όταν γίνεται συνεχής αξιολόγηση  των αποτελεσμάτων που έχεις ώστε να ανασχεδιάζονται τα αδύνατα σημεία που δημιουργούν απόκλιση από τους στόχους.

Επισημαίνεται ως σημαντικό πρόβλημα και άμεση συνέπεια της εκτεταμένης χρήσης των άμεσων επιχορηγήσεων ως μέθοδος ενίσχυσης των επιχειρήσεων, το θέμα της διαπλοκής (οριζόντιας και κάθετης μέσα στους φορείς διαχείρισης των επιχορηγήσεων) αλλά και με άμεση εμπλοκή φορέων έξω από αυτούς (πολιτικές παρεμβάσεις, συγκεκριμένα Συμβουλευτικά Γραφεία, μέλη πανεπιστημιακού και επιστημονικού χώρου κλπ).

Δεν είναι σωστή η γενίκευση ανθρώπων και θεσμών, στη περιρρέουσα ατμόσφαιρα της διαφθοράς στη χώρα μας, όμως το πρόβλημα σε αυτό το πεδίο οικονομικής δραστηριότητας η διαφθορά αποδίδεται στα εξής (ενδεικτικά) :

·               Στους πολλούς θεσμούς που εμπλέκονται στη διαχείριση και υλοποίηση επιχορηγήσεων πολλοί από τους οποίους μπορεί να βρίσκονται σε θέση ελεγκτή και ελεγχόμενου

·               Στην προκλητικά χαμηλή αμοιβή[6] των εξωτερικών ανεξάρτητων αξιολογητών και ελεγκτών καθώς επίσης και των δημοσίων υπαλλήλων που εμπλέκονται σε τέτοιες διαδικασίες.

·               Στην ατιμωρησία των εμπλεκομένων που έχουν αποδεδειγμένα παραβεί κανόνες και οδηγίες. Η ατιμωρησία έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα που δημόσιοι λειτουργοί συλληφθέντες απ΄ αυτοφώρω να μην υφίστανται συνέπειες ή Σύμβουλοι με ψευδή και παραπλανητικά στοιχεία να μην αποκλείονται από τις διαδικασίες. Το γεγονός αποδίδεται αποκλειστικά στη διαπλοκή. Κανένας διεφθαρμένος δεν λειτουργεί σαν ελεύθερος επαγγελματίας στο χώρο. Όλοι είναι κρίκοι αλυσίδων διαπλοκής και διαφθοράς και υπάρχει συνήθως πολιτική κάλυψη και αλληλεγγύη .

·               Στην πολυδιάσπαση των προγραμμάτων που αφήνει περιθώρια φωτογραφικών[7] διατάξεων επιλεξιμότητας επιχειρήσεων ή αυθαιρεσίες με τις χρονικές προθεσμίες.

·               Στην ευλυγισία (βλέπε) ασυδοσία με την οποία λειτουργούν ορισμένοι φορείς (πχ. Αλλαγή χρονικής προτεραιότητας προτάσεων, επιλεκτική πριμοδότηση προτάσεων κλπ).

Αρχές και κατευθύνσεις για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων

Η αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε χρηματοδοτικού εργαλείου ή Αναπτυξιακού Νόμου, όπως και το παρελθόν έχει δείξει, δεν είναι δεδομένη ούτε είναι αυτονόητη, ούτε εξαρτάται μόνο από τις ρυθμίσεις και τις διαδικασίες τους. Απαιτούνται:

1. Ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, δεκαετούς τουλάχιστον χρονικού ορίζοντα. Η ανάπτυξη, στην παρούσα ιστορική φάση, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια διαδικασία, όχι απλώς ποσοτικής μεγέθυνσης αλλά και μετασχηματισμού του υφιστάμενου παραγωγικού συστήματος σε όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και αειφορίας. Αν και οι λόγοι γι αυτό θα μπορούσαν να θεωρηθούν αυτονόητοι, επισημαίνουμε ότι η αναπτυξιακή διαδικασία που διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες δεν είναι βιώσιμη, όπως δεν είναι βιώσιμη και η ανάπτυξη που δεν σέβεται το περιβάλλον (Τυπικό αρνητικό παράδειγμα η επένδυση χρυσού στη Χαλκιδική).
2. Η αναγκαία παραγωγική ανασυγκρότηση απαιτεί την ύπαρξη σαφούς πολιτικής ενίσχυσης των τομέων όπου η χώρα μας έχει συγκριτικά ή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.  Αυτό δεν μπορεί να γίνει μόνο στο επίπεδο της μεμονωμένης επιχείρησης (κατά το πρότυπο των λεγόμενων «εθνικών πρωταθλητών») ούτε στο επίπεδο του κλάδου υπό την παραδοσιακή του μορφή, αλλά στο επίπεδο «συμπλέγματος δραστηριοτήτων» οργανώσεων σε τοπικό ή κλαδικό επίπεδο. Για τις μικρές επιχειρήσεις τα συνεργατικά σχήματα και τα συμπλέγματα είναι μονόδρομος επιβίωσης όχι μόνο για το παγκοσμιοποιημένο φιλελεύθερο μοντέλο που επικρατεί διεθνώς αλλά διότι μόνο έτσι  μπορεί να αξιοποιηθεί το επιστημονικό δυναμικό της χώρας μας, το οποίο ασφυκτιά και υπολειτουργεί στο εσωτερικό της (όπου πρυτανεύει η λογική της απάθειας, της απογοήτευσης ή ακόμα χειρότερο της αποθάρρυνσης από τις Κυβερνήσεις) ενώ διαπρέπει διεθνώς όταν του προσφέρεται ένα σαφές περιβάλλον δράσης
3. Θα πρέπει κάθε μορφή χρηματοδοτικού εργαλείου να υφίσταται συνεχή αξιολόγηση ως προς τα αποτελέσματα που επιφέρει σε σχέση με τους στόχους που έχει θέσει εκ των προτέρων (και που πρέπει να εντάσσονται στην υποστήριξη του αναπτυξιακού σχεδίου της χώρας). Χωρίς μια τέτοια αξιολόγηση και δημόσια συζήτηση των πορισμάτων της, ελλοχεύει κίνδυνος να επαναληφθούν λάθη του παρελθόντος να κατασπαταληθούν πολύτιμοι δημόσιοι πόροι χωρίς να παραχθεί το επιδιωκόμενο αναπτυξιακό αποτέλεσμα σε μια εξαιρετικά κρίσιμη καμπή της πορείας της ελληνικής οικονομίας. Ζητούμενο είναι το Όργανο ή ο θεσμός το οποίο θα εκπονήσει την αξιολόγηση με την εφαρμογή των μεθόδων της επιστήμης, του ορθού λόγου και της διαφάνειας.
4. Η ύπαρξη Τραπεζικού συστήματος που να λειτουργεί με στόχο τη συνολική ανάπτυξη και όχι μόνο τις τεχνικές βέλτιστων χρηματοοικονομικών αποδόσεων. Η ενίσχυση των Συνεταιριστικών Τραπεζών και η δημιουργία δημόσιου τραπεζικού συστήματος είναι κορυφαίος παράγοντας. Η έλλειψη εξειδικευμένων επενδυτικών τραπεζικών οργανισμών και φορέων έχει άμεσο αντίκτυπο στις παραγωγικές και ιδιαίτερα τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Το κενό της ΕΤΒΑ και της ΕΤΕΒΑ έχει συνέπεια ο τραπεζικός δανεισμός στις παραγωγικές μονάδες να είναι ο μεγάλος χαμένος αφού ανταγωνίζεται με τις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες (και κερδοσκοπίες) των τραπεζών ή τα δάνεια σε εμπορικές επιχειρήσεις.  Το ίδιο ισχύει με το κενό της Αγροτικής για τις γεωργικές επιχειρήσεις και την αλιεία. Μας βρίσκει κατηγορηματικά αντίθετους κάθε προσπάθεια εμπλοκής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και των ταμείων της στη διαχείριση, στους όρους και στον τρόπο χρηματοδότησης των Ελληνικών Επιχειρήσεων. Η εμπειρία μας όλα τα χρόνια του μνημονίου από αυτούς τους Οργανισμούς είναι από αρνητική έως τραγική στους στόχους τους και τις επιδιώξεις τους.
5. Η παραγωγική και ιδιαίτερα μεταποιητική δραστηριότητα, στην Ελλάδα και σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, δεν είναι απλά μια δραστηριότητα ανάμεσα σε πολλές άλλες. Ο καταποντισμός της μεταποίησης στην Ελλάδα (9% σήμερα έναντι 20 % το 1980 ενώ στην ΕΕ είναι 16%) έχει σαν συνέπεια την παραγωγική αδράνεια της πρωτογενούς παραγωγής. Η έρευνα και τεχνολογία δεν έχει νόημα χωρίς παραγωγικές εφαρμογές.
6. Απλό και διάφανο σύστημα υλοποίησης και διαχείρισης των πόρων από τη δημόσια διοίκηση, τους εξωτερικούς συνεργάτες (Συμβούλους) και τους ενδιάμεσους Φορείς Διαχείρισης (ΕΦΑΠΑΕ, ΕΤΕΑΝ, Τράπεζες, λοιπές ΑΕ κλπ). Το κάθε σύστημα εφαρμογής θα πρέπει να  ελέγχεται ως προς το διαχειριστικό του κόστος, διότι σε τελική ανάλυση, οι πόροι που καταναλώνει η διαχείριση αφαιρούνται από τους τελικούς δικαιούχους και συνεπώς θα πρέπει να υπάρχει καθαρή σχέση του κόστους /οφέλους κάθε διαδικασίας. Εδώ να προσθέσουμε τη Κοινοτική γραφειοκρατία στην οποία οι μέχρι σήμερα Κυβερνήσεις υπακούν εύκολα όταν πρόκειται για τη δημιουργία νέων δομών (αφού ανοίγει πεδίο προσλήψεων) ή άπειρων μελετών (αφού ανοίγει πεδίο αναθέσεων). Όμως δείχνουν απροθυμία σε άλλες Κοινοτικές συστάσεις (πχ καταγραφή των ενισχύσεων που λαμβάνει η κάθε επιχείρηση από τα πολλαπλά προγράμματα που είναι ενεργά ώστε να μην συσσωρεύονται οι ενισχύσεις στις ίδιες επιχειρήσεις ή να αξιολογούνται σοβαρά οι Φορείς Διαχείρισης)
7. Οι ενισχύσεις στις επιχειρήσεις[8] (όσες και με εξειδικευμένα κριτήρια συνεχίσουν να δίνονται) θα πρέπει να έχουν μόνιμο χαρακτήρα ή σταθερά επαναλαμβανόμενους κύκλους (π.χ. το πρώτο δίμηνο κάθε εξαμήνου).  Δεν είναι δυνατόν οι ενισχύσεις να εξαγγέλλονται  αποσπασματικά κατά κύματα, ο στόχος να είναι η απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ και ο εντοπισμός τους από τις επιχειρήσεις να αποτελεί ένα ακόμα άθλο. Άλλωστε οποιοσδήποτε αναπτυξιακός σχεδιασμός απαιτεί ένα λογικό χρόνο σύλληψης, ανάπτυξης και υλοποίησης από τις επιχειρήσεις. Αυτού του είδους οι χρηματοδοτήσεις θα πρέπει να εντάσσονται απόλυτα στο πλαίσιο που προγράμματος ανασυγκρότησης της οικονομίας και να αφορούν κυρίως ομαδικού ή συνεργατικού τύπου δράσεις πχ κατασκευή μικρών τοπικών μονάδων συνεταιριστικής ή ομαδικής διαχείρισης που αφορούν καθετοποίηση παραγωγής σε υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα π.χ. στην παραγωγή και τυποποίηση extra παρθένου ελαιόλαδου (και όχι ενίσχυση και παραγωγή χύμα λαδιού) ή προγράμματα υπηρεσιών απόλυτα συνδεδεμένων με τη μεταποιητική δραστηριότητα πχ εκσυγχρονισμός και προώθηση στο εξωτερικό του συνεταιρισμού των μαρμαρογλυπτών της κλπ. Συνεπώς η πρώτη επιλογή των σχεδίων άμεσης χρηματοδότησης θα είναι στη φάση της σκοπιμότητας.
8. Η ενίσχυση της ρευστότητας μπορεί να γίνεται με παροχή κεφαλαίων κίνησης, factoring ή εγγυητικών επιστολών από τις Τράπεζες όπως το παλιό ΤΕΜΠΤΕ (νυν ΕΤΕΑΝ) διότι η εμπειρία όσων έχουν ασχοληθεί με τέτοιες χρηματοδοτήσεις (από τη μεριά των επιχειρήσεων) αξιολογούν αυτές τις μεθόδους ως πολύ καλές και δυστυχώς δεν συνεχίστηκαν.[9]

O θεσμός των επιχορηγήσεων θα πρέπει να είναι επιλεκτικός σε συγκεκριμένες μορφές  και είδη επιχειρήσεων και θα πρέπει να δοθεί βάρος στα οριζόντια μέτρα. Οι επιχορηγήσεις στην Ελλάδα έχουν ήδη δημιουργήσει στρεβλώσεις στην Ελλάδα οδηγώντας και κατευθύνοντας τις επιχειρήσεις σε επιχορηγούμενες δράσεις (πχ ανανέωση μηχανολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, ανέγερση κτιριακών εγκαταστάσεων) όταν το ζητούμενο σε πολλές επιχειρήσεις ήταν η καλύτερη οργάνωση. 

Σήμερα είναι σημαντικότερο από τις άμεσες επιχορηγήσεις:

• Το σταθερό θεσμικό και ορθολογικό φορολογικό πλαίσιο[10] (όχι απαραίτητα λιγότεροι φόροι)
• Η λήψη μέτρων μείωσης καταρχήν του έμμεσου κόστους που επιβαρύνει δυσανάλογα τις μικρές επιχειρήσεις από την απίστευτη γραφειοκρατία[11].

Ενώ οι σύγχρονες τεχνολογίες επιτρέπουν:

• Την απλοποίηση του φορολογικού συστήματος
• Τα αποκεντρωμένα γραφεία υποστήριξης επιχειρήσεων υπηρεσιών ΚΕΠ για ΜΜΕ επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες.
• την ηλεκτρονικοποίηση όλων των βασικών υπηρεσιών της διοίκησης προς την επιχείρηση και ταυτόχρονα τη μείωση του χρόνου εκτέλεσης των διοικητικών ενεργειών
• Την αύξηση των ενδοϋπηρεσιακών και δια – υπηρεσιακών συναλλαγών σε έγγραφα – μείωση του κόστους έκδοσης αδειών[12].
•  Την  υποστήριξη ιδιαίτερα στην ίδρυση και λειτουργία συμπλεγμάτων (clusters) επιχειρήσεων και συνεργατικών σχημάτων
• Την προσπάθεια ενίσχυσης νέων επιστημόνων με τη δημιουργία ‘θερμοκοιτίδων’ υποβοήθησης αλλά και με δράσεις ενίσχυσης της Κοινωνικής Οικονομίας που είναι ανύπαρκτες προς το παρόν[13]. 

Να σημειώσουμε ότι σε αυτή την κατεύθυνση, κρίνεται ότι θα λειτουργήσουν ιδιαίτερα εξυγιαντικά θετικά (ενδεικτικά) τα εξής :

• ένα σαφές και ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο εμπλεκόμενων Υπουργείων όπως Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, ΥΠΕΚΑ, κ.λ.π. που θα μειώνει τη γραφειοκρατία
• η ορθή χωροθέτηση και λειτουργία παραγωγικών ζωνών (χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός).

Οι ενδιαφερόμενοι απευθύνονται στους κατά τόπους εταίρους του ΕΦΕΠΑΕ:

• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Αττική, Β. Αιγαίο, Ν. Αιγαίο,: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (ΕΛΑΝΕΤ)
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Δυτική Ελλάδα, Πελοπόννησος, Ήπειρος, Ιόνια Νησιά, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ (ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ), 
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ (ΚΕΠΑ-ΑΝΕΜ), 
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Ανατολική Μακεδονία, Θράκη, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΕΡΓΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΜΜΕ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΜΘ (ΔΕΣΜ-ΟΣ), 
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Στερεάς Ελλάδας, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (ΑΝΔΙΑ), 
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Θεσσαλία, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ & ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΑΕΔΕΠ), 
• ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ: Κρήτη, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΚΡΗΤΗΣ

---

[1] Κρατικές ενισχύσεις: Κάθε χρηματοδοτική ενίσχυση ιδιωτικών επιχειρήσεων με δημόσιους πόρους

Επιχορηγήσεις = παροχή δημόσιων πόρων δωρεάν σε ιδιώτη. Καλούνται και μη επιστρεπτέες ενισχύσεις.

Χαμηλότοκα δάνεια ή επιδότηση επιτοκίου ή παροχή εγγυήσεων = παρέχονται δάνεια από τις Τράπεζες (με έμμεση ενίσχυσητου επιτοκίου από δημόσιους πόρους) . Τα δάνεια όταν θεωρητικά επιστραφούν θα δίνονται σε άλλες επιχειρήσεις και γι’ αυτό καλούνται ανακυκλούμενα. Η μέθοδος εφαρμόζεται στο ΕΤΕΑΝ όπου καλούνται οι Τράπεζες  αν ενδιαφέρονται για τη μέθοδο να δηλώσουν το ύψος των πόρων που σκοπεύουν να βάλουν (μόχλευση). Στην αρχή είχε ζητηθεί για κάθε 1 € δημόσιου χρήματος οι Τράπεζες να βάλουν 2 €. Τώρα έγινε 1:1. Οι εγγυήσεις σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις δεν είναι υποχρεωμένες να καταθέτουν το ισόποσο των εγγυήσεων σε λογαριασμό.

Διαχειριστικό κόστος: Το κόστος αξιολόγησης, ελέγχων, επανελέγχων κλπ το οποίο χρειάζεται το Κράτος ή οι Φορείς για να υλοποιήσουν τις Κρατικές Ενισχύσεις. Συνήθως είναι μέχρι ένα ποσοστό από τους πόρους που πηγαίνουν προς τις επιχειρήσεις

[2] Οι ενδιάμεσοι Φορείς Διαχείρισης είναι κοινοπρακτικά σχήματα που συνήθως περιλαμβάνουν Αναπτυξιακές Εταιρείες (ΑΕ), μπορεί να είναι Τραπεζών ή του ΣΕΒ (πχ η ΕΛ.ΑΝ.ΕΤ) κλπ. Πρόκειται δηλαδή για Ιδιωτικούς Φορείς όπου παίρνουν δημόσιο χρήμα (+ κανόνες + επιλέξιμες επιχειρήσεις+ επιλέξιμες δαπάνες+ υποχρεώσεις κλπ κλπ) και αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν το έργο. Οι υποχρεώσεις τους είναι να παρέχουν πληροφορίες, να παραλαμβάνουν τις αιτήσεις, να αξιολογούν, να δίνουν τις επιχορηγήσεις (το ζεστό χρήμα ) κλπ κλπ. Τυπικά η ΕΕ ζητά πάντα να γίνεται ανοιχτή πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για επιλογή των Ενδιαμέσων Φορέων. Φαντάζομαι έγινε και εδώ (δεν γνωρίζω). Αυτό όμως που σίγουρα δεν έχει γίνει είναι η Αξιολόγηση της λειτουργίας τους, οι πιθανές αστοχίες τους, οι δυνατότητες βελτίωσης, και το διαχειριστικό κόστος δεδομένου ότι πολλοί από αυτούς υπάρχουν χρόνια. 

[3] Επιλέχθηκε από την ΕΕ  η υλοποίηση της πρωτοβουλίας μέσω Ταμείου Χαρτοφυλακίου (Holding Fund) με διαχειριστή αυτού το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ).

[4]. Απαραίτητη συνθήκη για την σωστή λειτουργία των ταμείων είναι ένα υγιές τραπεζικό σύστημα με διαφορετικό προσανατολισμό. Ας μην ξεχνάμε ότι όλη η Ευρώπη μπαίνει σε φάση απομόχλευσης λόγω της ενοποίησης του τραπεζικού συστήματος αλλά και αυτό χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση Για να λειτουργεί καλά και αποτελεσματικά το όποιο ταμείο θα πρέπει να υπάρχει μια κάποια ομαλή ρευστότητα αλλά και αυτό χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Έτσι, αφηρημένα και χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τις γενικότερες συνθήκες με τα tailor made μπορείς να κάνεις στοχευμένες δράσεις ενώ και τα off the self είναι αρκετά καλά για στόχους οριζόντιων χρηματοδοτήσεων σε περιφερειακή διάσταση.

[5] Γενικά ισχύει ότι οι τράπεζες ήταν απρόθυμες να προωθήσουν αυτά τα προγράμματα κυρίως λόγω έλλειψης ρευστότητας και χαμηλών επιτοκίων. Βρίσκουν διάφορες αιτιολογίες να μην ενισχύσουν  τις επιχειρήσεις παρά μόνο αν κρίνουν ότι έχουν επαρκείς εξασφαλίσεις. Επίσης έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις που δεν συγκεντρώνουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για ένταξη και προτείνεται από τις τράπεζες να τους δώσουν δάνεια με πολύ υψηλότερο επιτόκιο από τα δικά τους προγράμματα. 

[6] 15-50 € αμοιβή εξωτερικού αξιολογητή για αξιολόγηση έντυπου φακέλου που είναι 10-12 cm πάχος από τα δικαιολογητικά και την μελέτη. Στους ελεγκτές η αμοιβή είναι 50 € ανά έλεγχο (!)

[7] Πχ το πρόγραμμα της Κ.τ.Π «Ψηφιακή σύγκλιση» ICT4GROWTH, που είχε αναβληθεί η προκήρυξή του τουλάχιστον 3 φορές τα τελευταία 2 χρόνια, έφτασε να προκηρυχτεί από τον Χατζηδάκη, στα τέλη του Γενάρη με περίοδο υποβολής αιτήσεων για ένα μήνα μόνο. Υποβλήθηκαν 250 προτάσεις με μέσο Μ.Ο. επένδυσης 1 εκ.(!). Ο όγκος των δικαιολογητικών που απαιτούνταν ήταν αδύνατον να συγκεντρωθεί, να μορφοποιηθεί σε προτάσεις και να υποβληθούν σε ένα μήνα.  Μόνο όσοι γνώριζαν εκ των προτέρων το περιεχόμενο της προκήρυξης μπορούσαν να υποβάλλουν προτάσεις. Πρόκειται για παραμάγαζα μέσα στις υπηρεσίες και στους φορείς διαχείρισης με ανοχή τουλάχιστον των πολιτικών προϊσταμένων τους! 

[8] Θα πρέπει να γίνεται ουσιαστικός έλεγχος του επιχειρηματικού σχεδίου, ώστε να αποδεικνύεται η ουσιαστική ορθότητα της επένδυσης και όχι η σειριακή εκπλήρωση κριτηρίων ένταξης από τη μια και η αποφυγή υπερτιμολογήσεων από την άλλη. Οτιδήποτε αφορά την επένδυση θα συγκρίνεται τόσο από πλευράς προδιαγραφών όσο και από πλευράς κόστους με τα standards της αγοράς. (μικρή προσπάθεια, με ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού οι τελικές εγκρίσεις θα είναι πολύ λιγότερες από τις αιτήσεις)

Με την παραπάνω λογική θα πρέπει να γίνεται και ο έλεγχος υλοποίησής τους (επίσης μικρή προσπάθεια, με ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού οι τελικές εγκρίσεις θα είναι πολύ λιγότερες από τις αιτήσεις) και θα διασφαλίζεται  ότι η επένδυση εκτελέστηκε με σωστές προδιαγραφές, σε ορθό κόστος.

[9] Υπάρχουν επιφυλάξεις όσον αφορά την ευκολία με την οποία έδιναν οι Τράπεζες ανεξέλεγκτα δάνεια αφού με όλες οι αστοχίες θα καλύπτονταν από την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Τα κριτήρια πρέπει να οριστούν πάλι.

[10] Σημείωση οικονομολόγου Νίκου Δ: Το σημερινό φορολογικό σύστημα, ως προς τη φορολογία των επαγγελματιών – μικρομεσαίων επιχειρήσεων παράγει φοροδιαφυγή, γιατί δεν επιτρέπει την επιβίωση στα χαμηλά εισοδήματα, ως προς τη φορολογία των μισθωτών και συνταξιούχων παράγει ληξιπρόθεσμα χρέη από λ/μούς ΔΕΗ, τέλη κυκλοφορίας, χαράτσια κλιπ. Ενδεικτικά δε του φορολογικού μηχανισμού είναι ότι όταν τα ληξιπρόθεσμα ήταν 53 δις περίπου είχε στηθεί ένας επίπεδος φορολογικός – ελεγκτικός μηχανισμός που προσπαθούσε να ελέγξει 1.878.598 φορολογούμενους δηλαδή το 98,79% που χρωστάνε μόλις το 9,08% των ληξιπρόθεσμων οφειλών (4.853.592.196 €) δηλαδή έργο τιτάνιο, ενώ αν έκαναν ελέγχους στο 1,21% των φορολογουμένων δηλαδή 23.096 θα συλλάμβανε φορολογητέα ύλη ύψους  90,92% ( 48.617.526.937 €). Με απόδοση 80% στην πρώτη περίπτωση και 1.878.598 παρεμβάσεις-ελέγχους θα εισέπραττε 4 περίπου δις ενώ με απόδοση 20% στην δεύτερη περίπτωση και 23.096 θα εισέπραττε 10 δις περίπου.

[11] και το αδελφάκι της τη διαφθορά.

[12] Η μελέτη της pwc / Remaco αποτυπώνει πολύ καλά όλες τις άδειες που χορηγούνται (από άδεια λειτουργίας Βιομηχανιών και μικρών εργαστηρίων μέχρι υδατοκαλλιέργειες) οι δε προτάσεις της είναι ρεαλιστικές και ορθολογικές. Οι εξαγγελίες του Υπουργού Χατζηδάκη ότι οι νέες αδειοδοτήσεις των επιχειρήσεων θα απλοποιηθούν με βάση αυτή τη μελέτη είναι παραμύθια. 

[13] Αν και  είχε εξαγγελθεί επί Κουτρουμάνη, όταν και ανακοινώθηκε ο Ν. 4019/11 περί Κοι.Σ.Επ. ακόμα δεν υπάρχει κανένα πρόγραμμα για χρηματοδότηση των Κοινωνικών Επιχειρήσεων στον τομέα της μεταποίησης (ούτε σε άλλο παραγωγικό τομέα).