Τρίτη, 4 Μαρτίου 2014
Σύμφωνα με την έκθεση του Διοικητή της ΤτΕ για το 2013[1], « Η οικονομία βρίσκεται σε μια διαδικασία μετάβασης από ένα πρότυπο ανάπτυξης που έχει εξαντλήσει τα όριά του σ’ ένα νέο, που θα εξασφαλίσει ταχείς και αυτοδύναμους ρυθμούς ανάπτυξης στο μέλλον.
Όπως επανειλημμένα έχει επισημάνει η Τράπεζα της Ελλάδος, αυτό το νέο πρότυπο ανάπτυξης πρέπει να στηρίζεται στη μετάβαση:
- από την παραγωγή μη διεθνώς εμπορεύσιμων στην παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών,
- από την κατανάλωση στην αποταμίευση και την επένδυση.
Είναι γεγονός ότι, ενώ το παλιό πρότυπο ανάπτυξης απαξιώνεται βίαια και γοργά, η ανάδειξη του νέου καθυστερεί. Η αλλαγή αυτή είναι βεβαίως από τη φύση της βραδεία και επίπονη, καθώς συνεπάγεται απαξίωση δραστηριοτήτων, ανάδειξη νέων πόλων έλξης κεφαλαίων, καινοτόμες επενδύσεις, αναπροσανατολισμό της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος και δημιουργική επιχειρηματικότητα».
Πρόκειται για γνωστές, χιλιοειπωμένες και επαναλαμβανόμενες μέχρι ανίας απόψεις την τελευταία εικοσαετία, οι οποίες πρωτίστως απηχούν τις ιδέες ενός συγκεκριμένου θεωρητικού υποδείγματος[2] το οποίο πρωτίστως απέχει από την σωστή απεικόνιση της οικονομικής πραγματικότητας και δευτερευόντως απέχει ακόμη περισσότερο από την ελληνική οικονομική πραγματικότητα. Να το πω με δύο λόγια πρόκειται για το γνωστό νεοκλασικό υπόδειγμα ενδογενούς μεγέθυνσης κατάλληλα προσαρμοσμένο ώστε να λειτουργεί ως led-export model.
Στη σημερινή οικονομική συγκυρία, μετά από τέσσερα έτη υπαγωγής της ελληνικής οικονομίας σε ένα βάναυσο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, υπάρχουν έστω και αποχρώσεις ενδείξεις, ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε διαδικασία μετάβασης σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης με τα χαρακτηριστικά που επιθυμεί η ΤτΕ;
Σημείο πρώτο.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο εξωτερικός τομέας της οικονομίας μπορεί να αποτελέσει την ατμομηχανή της μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας;
Θα πρέπει να ειπωθεί ότι η ελληνική οικονομία μετά από έξι συνεχή έτη ύφεσης (25% μείωση του ΑΕΠ, ανεργία 28,0%, απαξίωση μεγάλου μέρους του παραγωγικού επιχειρηματικού δυναμικού) δεν βρίσκεται σε «κανονική κατάσταση» σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η οικονομική επιστήμη.
Όταν η οικονομία βρίσκεται σε βίαιη διοικητική καταστολή κανείς δεν μπορεί να βγάλει συνεπή συμπεράσματα για το πώς θα αντιδράσει από τη στιγμή που θα εξέλθει από την καταστολή. Μόνο όταν η οικονομία θα αρχίσει να μεγεθύνεται και να εισέρχεται σε μια φυσιολογική λειτουργία τότε μόνο είναι δυνατόν να εξαχθούν αληθή συμπεράσματα για την πορεία και τα προβλήματα της. Έχοντας κατά νου αυτή την παρατήρηση ας προχωρήσουμε στην ανάλυση των εμπειρικών στοιχείων.
Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι εισπράξεις από εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών την περίοδο 2008-2013. Αυτό που έχει πρωταρχική σημασία στις εξαγωγές αγαθών είναι οι εξαγωγές λοιπών αγαθών, δηλαδή τα εξαγόμενα προϊόντα αφού αφαιρεθούν οι εξαγωγές καυσίμων και εισπράξεις από πωλήσεις πλοίων. Σε απόλυτους αριθμούς οι εξαγωγές αυτές βρίσκονται στο επίπεδο του 2008. Αποτελούν το 7,5% του ΑΕΠ το 2013, ποσοστό από χαμηλότερα της Ευρώπης αν όχι το χαμηλότερο. Αναφορικά με τις εισπράξεις από το ταξιδιωτικό εισόδημα, σε απόλυτους αριθμούς και αυτές βρίσκονται στο επίπεδο του 2008.
Είναι αυτονόητο ότι με αυτές τις επιδόσεις είναι δύσκολο να ελπίζει ο οποιοσδήποτε ο τομέας των εξαγωγών θα αποτελέσει το μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας υποκαθιστώντας τη σημαντικότατη μείωση της εγχώριας ζήτησης (επενδυτικής και καταναλωτικής).
Θα ήταν ενδιαφέρον η ΤτΕ αλλά και η κυβέρνηση να δημοσιοποιήσουν τις εκτιμήσεις τους σχετικά με το μέγεθος των εισπράξεων από τον εξωτερικό τομέα στο προβλεπτό μέλλον και τη συμμετοχή του στη μεγέθυνση του ΑΕΠ.. Σημειωτέον ότι οι εκτιμήσεις του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής απέχουν κατά πολύ της πραγματικότητας (Πίνακες 3 και 4).
Είναι αυτονόητο ότι με αυτές τις επιδόσεις είναι δύσκολο να ελπίζει ο οποιοσδήποτε ο τομέας των εξαγωγών θα αποτελέσει το μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας υποκαθιστώντας τη σημαντικότατη μείωση της εγχώριας ζήτησης (επενδυτικής και καταναλωτικής).
Θα ήταν ενδιαφέρον η ΤτΕ αλλά και η κυβέρνηση να δημοσιοποιήσουν τις εκτιμήσεις τους σχετικά με το μέγεθος των εισπράξεων από τον εξωτερικό τομέα στο προβλεπτό μέλλον και τη συμμετοχή του στη μεγέθυνση του ΑΕΠ.. Σημειωτέον ότι οι εκτιμήσεις του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής απέχουν κατά πολύ της πραγματικότητας (Πίνακες 3 και 4).
Πίνακας 1
Εισπράξεις από Εξαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών.
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
| |
Σύνολο
|
53897,1
|
42301,3
|
45559,3
|
48839,8
|
49547
|
50336,9
|
Εξαγωγές αγαθών
|
19.812,9
|
15.318,0
|
17.081,5
|
20.230,6
|
22.020,6
|
22.534,8
|
Λοιπά αγαθά
|
13.976,5
|
11.483,1
|
11.332,9
|
13.288,2
|
13.856,5
|
14.150,7
|
Εισπράξεις
|
34.066,2
|
26.983,3
|
28.480,9
|
28.609,2
|
27.526,4
|
27.802,1
|
Ταξιδιωτικό
|
11.635,9
|
10.400,3
|
9.614,4
|
10.504,7
|
10.442,5
|
11.994,8
|
Πηγή Τράπεζα της Ελλάδος
Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται οι πληρωμές οι οποίες οφείλονται στις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Εδώ πρόκειται για ουσιαστική και σημαντική μείωση. Το χαρακτηριστικό είναι ότι οι εισαγωγές Λοιπών Αγαθών έχουν υποδιπλασιαστεί, ενώ οι άλλες εισαγωγές έχουν μειωθεί κατά το ένα τρίτο ακριβώς όπως και οι πληρωμές για υπηρεσίες.
Με την πρώτη ματιά φαίνεται ότι η μείωση του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των εισαγωγών.
Πόσο όμως; Η απάντηση στη συνέχεια.
Πίνακας 2
Πληρωμές λόγω Εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
| |
Σύνολο
|
80792,3
|
60428,5
|
60611,8
|
61439,2
|
54027,1
|
50749
|
Εισαγωγές
|
63861,7
|
46085,3
|
45361
|
47459,6
|
41639,7
|
39764,2
|
Λοιπά αγαθών
|
41165,8
|
31296,9
|
27364
|
26129,1
|
22213
|
22199,3
|
Πληρωμές
|
16930,6
|
14343,2
|
15250,8
|
13979,6
|
12387,4
|
10984,8
|
Πηγή Τράπεζα της Ελλάδος
Πίνακας 3
% μεταβολή εξαγωγών -εισαγωγών σύμφωνα με το
πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής.
2010
|
2011
|
2012
|
2013
| |
Εξαγωγές
|
4,5
|
5,4
|
5,9
|
6
|
Εισαγωγές
|
-9,7
|
-6,1
|
1,6
|
3,8
|
Πηγή: IMF: Greece. Country Report No. 10/110, May 2010
Πίνακας 4
Πραγματική % μεταβολή εξαγωγών -εισαγωγών
2010
|
2011
|
2012
|
2013
| |
Εξαγωγές
|
5,2
|
0,3
|
-2,4
|
2,5
|
Εισαγωγές
|
-6,2
|
-7,3
|
-13,8
|
-6,8
|
Πηγή: European Economy
Ο Πίνακας 5 παρουσιάζει την καθαρή συμμετοχή του εξωτερικού τομέα στον προσδιορισμό του ΑΕΠ, τα έτη του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής. Όμως μεγαλύτερη σημασία έχει η ξεχωριστή συμμετοχή των εξαγωγών και των εισαγωγών στη συνολική συμμετοχή του εξωτερικού τομέα στην μεγέθυνση (μείωση) του ΑΕΠ. Αυτό παρουσιάζεται στον Πίνακα 6.
Πίνακας 5
Καθαρή συμμετοχή του εξωτερικού τομές (αγαθών και υπηρεσιών) στο ΑΕΠ
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
2,9
|
2,4
|
4
|
2,8
|
Πηγή : European Economy.
Όπως βλέπουμε η συμμετοχή της μείωσης των εισαγωγών στη θετική συμμετοχή αύξησης του εξωτερικού τομέα στο ΑΕΠ είναι συντριπτική έναντι της αντίστοιχης συμμετοχής των εξαγωγών. Ουσιαστικά οι 10 ποσοστιαίες μονάδες από τις συνολικές 12,1 προέρχονται από τις εισαγωγές. Δεν υπάρχει λόγος να αναφερθεί ότι η συντριπτική μείωση των εισαγωγών οφείλεται στην τρομακτική μείωση του ΑΕΠ. Όμως εδώ γεννιέται το εξής ερώτημα: με την εκτιμώμενη μεγέθυνση του ΑΕΠ από το 2014 οι εισαγωγές θα συνεχίσουν να μειώνονται ώστε να συμβάλλουν θετικά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ ή θα σταθεροποιηθούν και θα αρχίσουν να αυξάνονται; Αν συμβεί αυτό, (είναι βέβαιο ότι θα συμβεί) θα είναι σε θέση οι εξαγωγές να σηκώσουν το βάρος της θετικής συνεισφοράς στη μεγέθυνση του ΑΕΠ; Μέχρι σήμερα αλλά και από τις υπάρχουσες εκτιμήσεις για το προβλεπτό μέλλον δεν διαφαίνεται τέτοια περίπτωση. Συνεπώς η συμμετοχή των εξαγωγών δεν θα είναι σε θέση να σηκώσει αυτό το βάρος.
Πίνακας 6
Καθαρή συμμετοχή του εξωτερικού τομέα (αγαθών και υπηρεσιών) στο ΑΕΠ η οποία οφείλεται στη μείωση των εισαγωγών.
2010
|
2011
|
2012
|
2013
|
40%
|
96%
|
85%
|
73%
|
Πηγή: Υπολογισμοί του συγγραφέα.
Σε αυτή την εκτίμηση συνάδει και ολόκληρη η ιστορία της ελληνικής οικονομίας. Περιοριζόμενη μόνο στην θεωρούμενη «χρυσή» περίοδο της ελληνικής οικονομίας, 1955-1972, μπορούμε να αναφέρουμε ότι η συντελεσθείσα ανάπτυξη καθόλου δεν οφείλεται στο ρόλο των εξαγωγών. Βέβαια οι πολιτικές προώθησης των εξαγωγών υπήρξαν αρκετά επιτυχείς, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το ποσοστό των εξαγωγών στο ΑΕΠ. Ωστόσο , παρά τις παραπάνω θετικές εξελίξεις, ο ρυθμός μεγέθυνσης των εισαγωγών ήταν πάντα μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο ρυθμό των εξαγωγών. Μάλιστα θεωρείται ότι ο όποιος ρυθμός αύξησης των εξαγωγών επιτεύχθηκε την περίοδο αυτή πιθανότατα απορρέει από την οικονομική ανάπτυξη παρά οδηγεί σε αυτή. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί και στη σημερινή συγκυρία.
Πίνακας 7.
Διάρθρωση Ελληνικού Ισοζυγίου Πληρωμών. Ποσοστιαία σύνθεση.
.
Πηγή: Κ. Μελάς, Οι Συναλλαγματικές Εξελίξεις στην Ελλάδα 1974-1989. Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Πίνακας 8
Εξαγωγές - Εισαγωγές Αγαθών και Υπηρεσιών ως % του ΑΕΠ
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2012
|
2013
| |
Εξαγωγές
|
23,1
|
18,3
|
20,5
|
23,4
|
25,6
|
27,2
|
Εισαγωγές
|
34,6
|
26,2
|
27,3
|
29,5
|
27,9
|
27,4
|
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Σημείο δεύτερο.
Το δεύτερο σημείο αφορά στη μείωση της κατανάλωσης ως ποσοστό του ΑΕΠ, αύξηση της αποταμίευσης και των επενδύσεων. Ενώ η μείωση της κατανάλωσης οδηγεί σε αύξηση της αποταμίευσης, η αύξηση της τελευταίας δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αυτομάτως θα μετατραπεί σε επένδυση. Ανεξαρτήτως όλων αυτών των θεωρητικών ζητημάτων βλέπουμε στον Πίνακα 9 ότι το 2008 η συνολική κατανάλωση ως % του ΑΕΠ ήταν 89,3. Το 2012 ανέρχεται σε 91,5%. Δηλαδή παρουσιάζει αύξηση αντί για μείωση σε πλήρη αντίθεση με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Πίνακας 9
Ποσοστιαία και σε απόλυτους αριθμούς( δις ευρώ) , κατανομή του ΑΕΠ .
2008
|
2009
|
2012
| ||||
ΑΕΠ
|
100
|
239,3
|
100
|
233,1
|
100
|
193,7
|
Ιδιωτική Κατανάλωση
|
72,4
|
173,3
|
74,8
|
174,4
|
73,7
|
142,8
|
Δημόσια Κατανάλωση
|
16,9
|
40,4
|
19,5
|
45,4
|
17,8
|
34,4
|
ΑΣΠΚ
|
19,4
|
46,3
|
17,2
|
40,1
|
13,1
|
25,5
|
(εξοπλισμός)
|
9,1
|
21,9
|
7,7
|
17,9
|
5,4
|
10,5
|
Εξαγωγές Αγαθών Υπηρεσιών
|
23,2
|
55,5
|
19
|
44,3
|
27
|
52,3
|
Εισαγωγές Αγαθών Υπηρεσιών
|
33,4
|
80
|
29,8
|
69,5
|
32
|
62,1
|
Πηγή : European Economy.
Οι επενδύσεις παρουσιάζουν σημαντικότατη μείωση ,ως ποσοστό του ΑΕΠ, και από 24% το 2008 έχουν μειωθεί σε 13,6% το 2012 (Πίνακας 10). Βλέπουμε ότι και εδώ δεν επιτυγχάνεται το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
Το ποσοστό της ακαθάριστης αποταμίευσης παρουσιάζει μικρή αύξηση που οφείλεται στη μείωση της αρνητικής αποταμίευσης του δημοσίου τομέα.
Συμπέρασμα.
Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε νέο πρότυπο ανάπτυξης. Η μέχρι σήμερα επιβολή του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής έχει καταφέρει να προσγειώσει την οικονομία σε πολύ χαμηλότερο εισοδηματικό επίπεδο, με στόχο την εξισορρόπηση των δύο ελλειμμάτων (εσωτερικό –εξωτερικό) χωρίς όμως να επιφέρει , παρά τις σημαντικές θεσμικές αλλαγές στις αγορές εργασίας και προϊόντων, αλλαγή της δομής της. Η απουσία κινητήριου μοχλού μεγέθυνσης και μεταστροφής της οικονομίας, καθώς οι ΑΞΕ και οι εξαγωγές αδυνατούν να παίξουν αυτό το ρόλο, είναι περισσότερο από εμφανής. Παράλληλα το υψηλότατο ποσοστό ανεργίας γρήγορα θα αρχίσει να γίνεται αβάσταχτο με αποτέλεσμα να επιβληθεί μια παλαιά λύση .
Πίνακας 10
Αποταμίευση και Επένδυση στην ελληνική οικονομία 2007-2012.
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
[1] Τράπεζα της Ελλάδος , Έκθεση του Διοικητή για το 2013, Φεβρουάριος 2014.
[2] Η καταλυτική κριτική στο θεωρητικό πλαίσιο του υποδείγματος είναι γνωστή τουλάχιστον εδώ και 80 χρόνια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Προσθέστε τα σχόλια σας: