Δίκτυα Συνεργατικής Οικονομίας: τα γρανάζια της ανασυγκρότησης

Οι συνέργειες των Κυκλάδων μέσω
ΔΣΟ (γαλάζιο) και χωρίς ΔΣΟ (κίτρινο)

"Η Παραγωγική Ανασυγκρότηση είναι το μεγάλο ζητούμενο για την μόνιμη έξοδο από τη κρίση. Επιβάλλεται (εκτός των άλλων) να αναζητηθούν οι τρόποι δόμησης των σχέσεων των υποκειμένων που παίρνουν μέρος στη διαδικασία της ανασυγκρότησης, βασισμένοι στις ακόλουθες βασικές αρχές:

α. στην συνέργεια
β. στην παραγωγή οικονομιών κλίμακος
γ. στην έξυπνη αυτοχρηματοδότηση
δ. στην εξόντωση της παρασιτικής αγοράς

ε. στην ανακατανομή του πληθυσμού, σε περισσότερες αλλά μικρότερες χωρικές ενότητες, με δικτυακή στρατηγική.
Τα Δίκτυα Συνεργατικής Οικονομίας είναι τα γρανάζια της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, απαραίτητη για την έξοδο από την κρίση. Το μοντέλο των Κυκλάδων προσφέρεται ως έτοιμο δίκτυο για τη δημιουργία συνεργατικού σχήματος. "

Από τους Χάρη Παπαδάκη και Νίκο Μανιό*

Το 1844 μια ομάδα από 28 εργάτες υφαντουργείων, από το Rochdale του Hampshire της Αγγλίας, ίδρυσαν τον πρώτο καταναλωτικό συνεταιρισμό, εφαρμόζοντας τις ιδέες του Robert Owen (1771-1805 «National Equitable Exchange System») και του William King (1786-1865 «The Cooperator»). Γράφει ο ιστορικός George Holyoake (The History of Co-operation in England 1875): «Άνθρωποι απελπισμένοι από την ανέχεια αποφάσισαν να πάρουν πίσω τη ζωή τους. Οι βιομήχανοι είχαν το κεφάλαιο και οι έμποροι τα αποθέματα. Χέρι-χέρι μάζεψαν τα λεφτά και ίδρυσαν τον πρώτο Καταναλωτικό Συνεταιρισμό. Τα προϊόντα τους, άριστης ποιότητας και σε προσιτές τιμές, έγιναν αμέσως αποδεκτά και η επιχείρηση τους καθιερώθηκε. Η πρώτη εφαρμογή συνεργατικού σχήματος ήταν γεγονός». Από τότε μέχρι και σήμερα εκατοντάδες σχήματα συνεργατικής οικονομίας καθιερώθηκαν σε όλη την υφήλιο. Εκατομμύρια άνθρωποι απολαμβάνουν τα αγαθά της συνεργατικής ιδέας, και κολοσσιαίου μεγέθους συνεργατικές επιχειρήσεις συνεχίζουν να υπηρετούν την οικονομία των αναγκών. Σήμερα, τα συνεργατικά οικονομικά σχήματα, έχουν την δυνατότητα να πολλαπλασιάσουν τόσο την δυναμική τους όσο και την παρουσία τους, χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες μέσα από τη δημιουργία Συνεργατικών Δικτύων.

Τα Δίκτυα

 

Μια προσεκτική θεώρηση του κόσμου μας θα μας φανερώσει ότι όλες οι εκδηλώσεις μας, οι συμπεριφορές μας, και κυρίως οι σχέσεις μας, είναι οργανωμένες σε πολύπλοκες διαδραστικές και αμφίδρομες διαδρομές. Ο Marx έγραψε ότι ο άνθρωπος είναι το σύνολο των κοινωνικών του σχέσεων. Πολλές τέτοιες σχέσεις δημιουργούν παραμετρικά συστήματα μεταβλητών. Δημιουργούν συστήματα πολυπλοκοτήτων. Η πολυπλοκότητα αυτή, των αμφίδρομων και πολυκλαδικών σχέσεων, εκφράστηκε, ερμηνεύτηκε και αποτυπώθηκε με την θεωρία των δικτύων από το 1736 (Euler, Caylay, Köning, Berge, Hamilton). Δίκτυο στη μαθηματική ανάλυση είναι ένα γράφημα, που μεταφέρει τη σύλληψη της πολυπλοκότητας, από τη σκέψη στον πραγματικό κόσμο. Είναι ένα συγκεκριμένο σύνολο (κορυφών) κόμβων, που συνδέονται από ένα επίσης συγκεκριμένο σύνολο (πλευρών-ακμών) κλάδων, δηλαδή συνδέσεων των κόμβων μεταξύ τους. Οι κλάδοι μεταφέρουν στους κόμβους διάφορες οντότητες (ρεύμα, πληροφορίες, πράγματα, σχέσεις, κ.α.), η μεταφορά δε αυτή, εκφράζει την αξία (τιμή) της κίνησης (κόστος, χρόνος, ποσότητες, εντάσεις, ποιότητες κ.α.) όπως φαίνεται στο διάγραμμα.

Θεαματικό αποτέλεσμα της αποτύπωσης, είναι η δυνατότητα επεξεργασίας και υπολογισμών των σχέσεων αυτών με μαθηματικά εργαλεία, και τελικά η παραγωγή μοντέλων αριστοποίησης τους. Οι κοινωνικές επιστήμες, δανείστηκαν πολλές εφαρμογές από τη θεωρία των δικτύων κατασκευάζοντας εργαλεία επεξεργασίας και στο πεδίο των κοινωνικών, άρα και οικονομικών σχέσεων (Walker, Macbride, Vachon, Breeze, Machanahan).

Σε δύο από τα σημαντικότερα ζητήματα που έδωσε απαντήσεις η μαθηματική ανάλυση (Markov, Ford) στη θεωρία των δικτύων, είναι, αφενός, το πρόβλημα της συντομότερης διαδρομής (αρχική εφαρμογή κυρίως στις μεταφορές) των κλάδων μιας πολυπλοκότητας, και αφετέρου η μέτρηση της δυναμικότητας (της μέγιστης και ελάχιστης) της ροής ανάμεσα στους κόμβους (εφαρμογή πχ στην επιχειρηματικότητα για την αριστοποίηση της κινητικότητας των οικονομικών οντοτήτων). Ο αλγόριθμος της συντομότερης διαδρομής, επιλύει ουσιαστικά το πρόβλημα της εξοικονόμησης δυνάμεων και πόρων (αποφυγή σπατάλησης πόρων), κατά τη διαδικασία επιλογής της κατάλληλης (συντομότερης) διαδρομής, από έναν κόμβο σε έναν άλλο. Οι αλγόριθμοι της μέγιστης και ελάχιστης ροής μεταξύ των κόμβων ενός δικτύου, επιλύουν το πρόβλημα της αποσυμφόρησης των κινουμένων οντοτήτων μεταξύ των κόμβων, ώστε να μεγιστοποιείται η απόδοση του συστήματος αφ ενός, και αφ ετέρου να ελαχιστοποιείται το παραγόμενο κόστος κατά τη κίνηση. Δεν θα γίνει περισσότερη ανάλυση των αλγορίθμων, διότι δεν είναι αυτό το αντικείμενο του παρόντος άρθρου.

Οι Κοινωνικές επιστήμες, δανείστηκαν πολλές εφαρμογές από τη θεωρία των δικτύων (Walker, Macbride, Vachon, Breeze, Machanahan) με στόχο να κατασκευάσουν εργαλεία επεξεργασίας, ερμηνείας και εφαρμογής, στο πεδίο των κοινωνικών σχέσεων (οικονομία, πολιτική, παραγωγή και διανομή, πολιτισμός, παιδεία κα). O κλάδος της Οικονομίας, έχει χρησιμοποιήσει τη Θεωρία των Δικτύων σε πλειάδα οικονομικών μοντέλων, προκειμένου, μέσω της εξιχνίασης της συμπεριφοράς τους, να αριστοποιήσουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, μεσαίου και μεγάλου μεγέθους σχεδιασμών.

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τρία από τα αντιπροσωπευτικότερα οικονομικά μοντέλα δικτύων, που καταδεικνύουν τη πρακτική εφαρμογή της θεωρίας, στο χώρο της δουλειάς.

Η ορθολογική οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας, η επιλογή νέων αγορών για τα παραγόμενα προϊόντα και υπηρεσίες, και τέλος, ο τρόπος συνεργασίας πολλών οικονομικών οντοτήτων, αποτυπωμένα σε δίκτυα, υπηρετούν με το καλύτερο τρόπο την ανάλυση, με στόχο την αριστοποίηση των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων.

Παραγωγική Ανασυγκρότηση και Δίκτυα

Η Παραγωγική Ανασυγκρότηση είναι το μεγάλο ζητούμενο για την μόνιμη έξοδο από τη κρίση. Επιβάλλεται (εκτός των άλλων) να αναζητηθούν οι τρόποι δόμησης των σχέσεων των υποκειμένων που παίρνουν μέρος στη διαδικασία της ανασυγκρότησης, βασισμένοι στις ακόλουθες βασικές αρχές:

α. στην συνέργεια
β. στην παραγωγή οικονομιών κλίμακος
γ. στην έξυπνη αυτοχρηματοδότηση
δ. στην εξόντωση της παρασιτικής αγοράς
ε. στην ανακατανομή του πληθυσμού, σε περισσότερες αλλά μικρότερες χωρικές ενότητες, με δικτυακή στρατηγική (Το μοντέλο της οικονομίας που ο μισός της ενεργός πληθυσμός είναι συγκεντρωμένος στο 15% της χωρικής της ενότητας, εξ αιτίας άστοχων πολιτικών, και όχι εξ αιτίας αντικειμενικών φυσικών συνθηκών, είναι μοιραία καταδικασμένο στην υπανάπτυξη.

Η διαδρομή για τη συναλήθευση των αρχών αυτών είναι καταλυτικά μία: Η δημιουργία Δικτύων Συνεργατικής Οικονομίας (ΔΣΟ). Τα ΔΣΟ είναι πολυμετοχικά εγχειρήματα, συνεταιριστικές επιχειρήσεις που ικανοποιούν κατ’ ελάχιστο τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

α. Χωρική ενότητα
β. Προϊοντική συνάφεια
γ. Παραγωγική συμπληρωματικότητα

Τα πολυμετοχικά εγχειρήματα που τα ΔΣΟ οφείλουν να υποστηρίξουν, δεν μπορούν και ούτε πρέπει να είναι ομοιώματα της τραγικής αποτυχίας του παρελθόντος. Οφείλουν να είναι εταιρείες με Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, με μετόχους που μετέχουν συνειδητά και που η Γενική τους Συνέλευση (ΓΣ) θα αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των αποφάσεων των σχεδιασμών τους. Εταιρείες με μακρόπνοα επιχειρηματικά σχέδια, εφοδιασμένα με τεκμηρίωση και σύγχρονα εργαλεία (risk & efficient analysis), εγκριμένα από τις ΓΣ και υλοποιούμενα από εκλεγμένα Διοικητικά Συμβούλια. Στελεχωμένες αξιοκρατικά και με λογοδοσία σε εσωτερικό και εξωτερικό έλεγχο. Εταιρείες και μέτοχοι που θα παίρνουν το ρίσκο της επιτυχίας επάνω τους, ώστε να εκλείψει δια παντός η καχυποψία που το Συνεταιριστικό Κίνημα του παρελθόντος κληροδότησε με τις πρακτικές του τις συλλογικές πρωτοβουλίες, και μόλυνε την συνεργατική ιδέα. Διότι όταν εφαρμόζονται κανόνες και νόμοι που υποχρεωτικά τηρούνται από όλους, τότε παράγεται και Δημοκρατία. Η αντίστροφη διαδρομή απαιτεί διαφορετικές συνθήκες.

Το μοντέλο των Κυκλάδων και μια ολιστική προσέγγιση

Ένα τυπικό παράδειγμα έτοιμου δικτύου (μεταξύ άλλων) για τη δημιουργία συνεργατικού σχήματος μεγάλου μεγέθους, είναι οι Κυκλάδες. Το μικροκλίμα τους, μαζί με γεωφυσική τους διάταξη (συνεκτικό σύμπλεγμα), συγκλίνουν σε πρότυπο μοντέλο πιλοτικής εφαρμογής. Σήμερα, όλες οι οικονομικές δραστηριότητες στις Κυκλάδες υλοποιούνται μέσα από το μοντέλο της μοναχικής και αυτόνομης επέμβασης στην αγορά. Συνέπεια της επικράτησης αυτής της λογικής, είναι να χάνεται ένα τεράστιο δυναμικό εγγενούς συμπληρωματικότητας και συνέργειας της οικονομίας του συμπλέγματος.

Κάθε χωρική πολυπλοκότητα όπως το σύμπλεγμα των Κυκλάδων, οφείλει να δημιουργήσει δικτυακές συνοχές, ώστε να αριστοποιήσει τις ανενεργές δυναμικές. Οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (και τα φυσικά πρόσωπα), χωρίς να χάσουν την αυτοτέλεια τους, οφείλουν να συνεργασθούν σε πλατφόρμες πολυμετοχικών σχημάτων. Οι μέτοχοι του σχήματος θα ανακτήσουν όλες εκείνες τις απώλειες, που δεν είχαν διανοηθεί ότι χάνουν (opportunity cost) , λόγω της προσήλωσης τους στο μονόδρομο της εσωτερικής ανταγωνιστικότητας, και της αδρανοποίησης των ανεκμετάλλευτων συνεργειών.

Οι συνέργειες των Κυκλάδων μέσω ΔΣΟ (γαλάζιο) και χωρίς ΔΣΟ (κίτρινο)

Το μοντέλο ΔΣΟ για τη ‘Προώθηση προϊόντων και Πρόσβασης στις Διεθνείς αγορές’, αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα παραδείγματα για τη κατανόηση του ολιστικού υποδείγματος. Το ξύπνημα από το βαθύ ύπνο της παραγωγικής αποσύνθεσης, θα το σημάνει το ξυπνητήρι των πωλήσεων. Τα τέσσαρα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του μοντέλου είναι:

1. Οι παραγωγοί θα εξασφαλίζουν τη διάθεση των προϊόντων τους σε μια καλή τιμή, στην δική τους πολυμετοχική επιχείρηση.
2. Η πολυμετοχική επιχείρηση, θα διανοίγει-διεισδύει σε νέες αγορές, που ο κάθε ένας παραγωγός από μόνος του αδυνατεί.
3. Η πραγματική οικονομία (οι παραγωγοί), κερδίζει και από τη χονδρική και από τη λιανική πώληση.
4. Τελικά τα ΔΣΟ καθίστανται τα ίδια Τράπεζες για τους μετόχους τους, εξασφαλίζοντας φθηνότερη ρευστότητα για τα επενδυτικά τους σχέδια.
5. Δημιουργούν ρήγματα στην καρδιά της καπιταλιστικής οικονομίας, μεταβιβάζοντας αθόρυβα τα μέσα παραγωγής στους παραγωγούς, μεγιστοποιώντας τις θετικές δυναμικές της κοινωνικής συνοχής (ΚΣ) αφού:
6. Αναδιανέμουν τον πλούτο σε αντίθεση με την ιδεολογία της συσσώρευσης
7. Πολλά ΔΣΟ συνεργαζόμενα μεταξύ τους σε μορφή δένδρου, μεταβιβάζουν πλούτο και ευκαιρίες από τις πλούσιες χωρικές ενότητες στις αδύναμες, με αποτέλεσμα την δυναμική ισορροπία του συστήματος της οικονομίας.

Κοινωνική Συνοχή και ΔΣΟ

Κοινωνική συνοχή, είναι η συνάρτηση που εκφράζει και υπολογίζει τον βαθμό και την ποιότητα των δικτυακών σχέσεων μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Ένα ικανοποιητικό επίπεδο ΚΣ απαιτεί υψηλό βαθμό συνέργειας μεταξύ των κοινωνικών συντελεστών, κοινωνική αλληλεγγύη και συνειδητή συμμετοχική δράση. Η ΚΣ είναι ο καθοριστικότερος παράγοντας στη πολυπαραγοντική συνάρτηση της κοινωνικής ευημερίας. Το διάγραμμα της Κοινωνικής Ευημερίας κατασκευάσθηκε με τη χρήση της θεωρίας των στοχαστικών συναρτήσεων, για το σκοπό της απεικόνισης της εξέλιξης της ΚΣ.

Εξέλιξη της Κοινωνικής Ευημερίας των δύο μοντέλων

Στο Συνεργατικό μοντέλο η ανάπτυξη (κόκκινη καμπύλη) χτίζεται αργά αλλά σταθερά, ισορροπεί με την ίδια αργή κίνηση, και διατηρείται τελικά σε μια συγκεκριμένη χωρική ενότητα εξασφαλίζοντας γραμμικά, χρονική σταθερότητα. Στο ίδιο μοντέλο, η ΚΣ (κόκκινες μπάρες) ακολουθεί μία σταθερή, αργή και ανοδική πορεία, χωρίς καταστροφικές για το κοινωνικό ιστό διακυμάνσεις.

Αντίθετα, στο Ανταγωνιστικό μοντέλο η επονομαζόμενη ανάπτυξη (σύστημα κατευθυνόμενων ευκαιριών) (μπλε καμπύλη) χτίζεται με εκρηκτικούς αλλά άναρχους ρυθμούς, δημιουργεί νευρικές εξάρσεις και καταλήγει όμηρος στην ακολουθία των ανακυκλούμενων καπιταλιστικών κρίσεων. Στο ίδιο μοντέλο θυσιάζονται τεράστιες ποσότητες κοινωνικής συνοχής (μπλε μπάρες) στο βωμό των χάρτινων αναπτυξιακών εξάρσεων.

Επειδή όμως, η κινητικότητα των ποσοτήτων κοινωνικής συνοχής παρουσιάζει από τη φύση της μεγαλύτερη αδράνεια (λόγω της εμπλοκής κοινωνικών συμπεριφορών) σε σχέση με αυτήν των οικονομικών εγχειρημάτων, όλο και μικρότερο κομμάτι του πληθυσμού (προλαβαίνει ή έχει τα μέσα) να πάρει ενεργό μέρος στις νέες αναπτυξιακές ευκαιρίες, κατά τη διάρκεια των νέων εξάρσεων. Αποτέλεσμα αυτής της μη ισορροπημένης κινητικότητας, είναι η συνεχής απώλεια και νέων ποσοτήτων κοινωνικής συνοχής. Η μοιραία απόληξη του ανταγωνιστικού μοντέλου είναι η συνεχής αναδιάταξη του κοινωνικού ιστού και η συρρίκνωση της κοινωνικής ευημερίας.

Το φιλισταιϊκό έντυπο Spectators βρίσκει ότι το κύριο ελάττωμα των συνεργατικών πειραματισμών της Rochdale είναι αυτό: «Κατέδειξαν ότι οι ενώσεις των εργατών μπορούσαν να διαχειρίζονται καταστήματα, μύλους και σχεδόν κάθε μορφή βιομηχανικής δραστηριότητας με επιτυχία και αμέσως βελτίωναν τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων. Αλλά έτσι δεν άφηναν μια ξεχωριστή θέση για αφεντικά. Τρομερό! Quelle horreur!»
Karl Marx, Capital, A critique of political economy 1866, Chapter Thirteen: Co-operation footnote (15) ‘Spectator, That Philistine paper,’

Τρεις θεσμικοί αντίπαλοι των ΔΣΟ (The Philistines papers)

1. Ο κεντρικός Τραπεζίτης σε ρόλο εκτελεστή

Όσα παραπάνω αναφέρθηκαν για τα ΔΣΟ και τον προσομοιοτικό τραπεζικό τους ρόλο, επιβεβαιώνονται από τις πρόσφατες δηλώσεις (FT 8/5/14) του πρώην διοικητή της ΤτΕ, αλλά αυτή τη φορά ως απειλή. Διατυπωμένες με τον κυνισμό λαφυραγωγού, προτείνει τον θάνατο των επιχειρήσεων (παντελή διακοπή Τραπεζικού δανεισμού) που δεν θα ακολουθήσουν το μοντέλο των συγχωνεύσεων (υπερσυγκεντρωτισμού όχι των συνεργασιών), ώστε να αναδυθούν επιχειρήσεις τέρατα που θα επικρατήσουν στην αγορά. Οι επιχειρήσεις αυτές, θα παγιδεύσουν ουσιαστικά το σύνολο της οικονομίας, διότι:

α. από τη φύση τους, στοχεύουν στην συσσώρευση και όχι στην ανακατανομή του πλούτου
β. καταργούν οριστικά την αυτοτέλειά της, αφού εξαφανίζουν τις αυτόνομες οντότητες των μικρών και μεσαίων εγχειρημάτων, που είναι ο στρατηγικός εχθρός τους, αφού όσο πιο πολλές είναι τόσο η συμπεριφορά τους προσομοιάζει στη μυρμηγκιά
γ. με ταχύτατες διαδικασίες μπορούν να περάσουν σε χέρια κερδοσκόπων απογυμνώνοντας την οικονομία από τα γρανάζια που την κινούν.
Με τις συγχωνεύσεις, ολόκληρη η οικονομία παραδίδεται όμηρος στους σχεδιασμούς του διεθνούς χρηματιστηριακού κεφαλαίου, με τραγική απόληξη την αναπότρεπτη απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης ουσιαστικά δίνει το σύνθημα (προανάκρουσμα) της καταστροφής των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Αντιθέτως, τα ΔΣΟ δίνουν το σύνθημα της διάσωσης τους, και της μεταβολής τους σε συνιστωσών ανάπτυξης του μοντέλου της αναδιανεμητικής οικονομίας. Δύο διαφορετικές λογικές για δύο διαφορετικές ερμηνείες της ανάπτυξης. Η πρώτη διαλύει συθέμελα. Η δεύτερη ανασυγκροτεί τη θεμελίωση.

2. Ο πρωθυπουργός σε ρόλο ταχυδακτυλουργού

Τρείς ημέρες πριν από την εκλογική μάχη (Μαΐου 2014), ο πρωθυπουργός έβγαλε από το καπέλο του λαγό. Ανακοίνωσε ότι στα επόμενα 4 χρόνια, οι επενδύσεις που ευαγγελίζεται θα δημιουργήσουν 500.000 θέσεις εργασίας. Με τα κλασσικά οικονομικά αυτό είναι αδύνατον, δεδομένων των δεικτών της οικονομίας, τους αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης και την αδυναμία να αναστραφεί η έννοια του χρόνου. Με τα σύγχρονα οικονομικά αυτό ονομάζεται ταχυδακτυλουργία. Δηλαδή, να φαίνεται ότι ο λαγός βγαίνει από το καπέλο, αλλά το καπέλο να έχει δύο πάτους. Όπως και η έννοια των θέσεων εργασίας. Άλλο πράγμα θέση εργασίας και άλλο θέση δουλείας. Ασφαλώς και αν οι αμοιβές φθάσουν στο επίπεδο των 200 €, τότε το καπέλο θα βγάλει λαγό. Τότε όμως δεν θα μιλάμε για θέσεις εργασίας αλλά για θέσεις δουλείας (ο διπλός πάτος του καπέλου). Αυτό είναι το μοντέλο του ταχυδακτυλουργού-Πρωθυπουργού. Δηλαδή, οθνείες οικονομικές δυνάμεις, εισβάλοντας στη χώρα να την μετατρέψουν σε αποικία δούλων. Σε αντίθεση με το μοντέλο των ΔΣΟ, όπου ντόπιες κυρίως οικονομικές δυνάμεις, επενδύουν τον εαυτό τους στην ανασυγκρότηση. Δημιουργούν θέσεις εργασίας σταθερές και αξιοπρεπώς αμειβόμενες. Με επαναπροσέλκυση του βίαια ξενιτεμένου επιστημονικού προσωπικού της χώρας, και τοποθέτησης του στο τιμόνι. Τότε η Εθνική Κυριαρχία χαλυβδώνεται. Είναι βέβαιο, ότι όπως και για τον μεσίτη κεντρικό τραπεζίτη, έτσι και για τον ταχυδακτυλουργό πρωθυπουργό τα ΔΣΟ αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες απειλές της στρατηγικής τους. Της στρατηγικής ισοπέδωσης της Ελληνικής Οικονομίας.

3. Η σκουπιδο(εργαλειο)θήκη του ΟΟΣΑ σε ρόλο προαγωγού

Για την Ελλάδα της κρίσης (και όχι μόνο) η καθιέρωση των δικτύων, αποτελεί αδήριτη ανάγκη. Η συνεκτική και ομοκατευθυντήρια παρέμβαση συλλογικών κεφαλαιακών και κοινωνικών δυνάμεων στη πραγματική οικονομία και όχι στην χρηματιστική, απομειώνει το μειονέκτημα της μικρής εσωτερικής αγοράς, δημιουργεί οργανικές οικονομικές οντότητες ικανές να υποστηρίξουν εξωστρέφεια υψηλής κλίμακος, με αποτέλεσμα την επιτάχυνση της παραγωγικής ανασυγκρότησης. Πολλά δίκτυα, στρατηγικά κατανεμημένα, θα αποτελέσουν το δενδρικό, δικτυακά συνδεδεμένο, σύστημα συλλογικών οικονομικών οντοτήτων. Σύστημα ικανό να στηρίξει, όχι μόνο τις εσωτερικές ανάγκες της χώρας, αλλά τόσο την αειφόρο ανάπτυξη, όσο και την εξωστρέφεια. Η παραγωγή νέων, μεγάλης και οργανωμένης πλατφόρμας συνεργειών, και η εκμετάλλευση των οικονομιών κλίμακος που αυτές θα αναγεννούν σε γραμμική συνέχεια, θα καταστήσουν τις υπηρεσίες και τα προϊόντα ανταγωνιστικά. Τα Δίκτυα Συνεργατικής Οικονομίας θα καθιερώσουν το δικό τους πεδίο ορισμού στην έννοια της ανταγωνιστικότητας. Θα αριστοποιούν συνεχώς και αδιαλείπτως τη συνάρτηση που θα δίνει τιμές στις μεταβλητές:

x=υψηλή ποιότητα
y=προσιτές τιμές

Τελικά, θα τείνουν σε συνεχή αριστοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήματος της ελληνικής παραγωγής, κουρελιάζοντας τα σκουπίδια της έκθεσης του ΟΟΣΑ, που προτρέπει την απεμπόληση αυτού του συγκριτικού πλεονεκτήματος, με στόχο τον μετασχηματισμό της κοινωνίας και της οικονομίας, σε κάτεργο σύγχρονης μορφής για μαζική παραγωγή υποπροϊόντων.  Και μόνο η σύνθεση των εχθρών των ΔΣΟ επιβάλλει την ύπαρξη τους.

ΔΣΟ, Εθνική Στρατηγική και Πολιτικές

Στρατηγική είναι ο καθορισμός των μακροπρόθεσμων σκοπών και στόχων, η υιοθέτηση σειράς πράξεων και η κατανομή πόρων απαραίτητων για την επίτευξη των καθορισμένων σκοπών (Alfred Chandler, 1962).

Στρατηγική είναι το σχέδιο που ολοκληρώνει τους βασικούς σκοπούς μιας κοινωνίας, μιας ομάδας ανθρώπων, μιας επιχείρησης, τις πολιτικές και τις πράξεις σ’ ένα ενιαίο σύνολο (James Brain Ouinn 1980). Οι δύο παραπάνω ορισμοί περικλείουν το μέσο όρο των ορισμών που έχουν δοθεί μέχρι σήμερα στην έννοια της στρατηγικής.

Πολιτική είναι το σύνολο των μέτρων που λαμβάνονται, και των μεθόδων και διαδικασιών που ακολουθούνται, μέσω των οποίων, ομάδες ανθρώπων οργανώνονται και λειτουργούν, προκειμένου να πετύχουν κατά τον καλύτερο τρόπο και με το μικρότερο δυνατό κόστος τους σκοπούς που επιδιώκουν σε διάφορους τομείς δραστηριοτήτων.

Πολιτική χωρίς στρατηγική δεν υπάρχει, ή όταν υπάρχει είναι συνήθως καταστροφική. Ένα τέτοιο παράδειγμα στρατηγικής είναι η Νησιωτικότητα. Αδιαπραγμάτευτος κόμβος της Εθνικής Στρατηγικής. Επιβάλλεται για Αναπτυξιακούς και Αμυντικούς λόγους.

Το παράδειγμα του δικτύου των Κυκλάδων αποτελεί μέρος του δένδρου των ΔΣΟ. Τέτοια δίκτυα η 

Νησιωτικότητα μπορεί να αναδείξει πολλά. Το Ακτοπλοϊκό δίκτυο, και μάλιστα αυτό του μοντέλου Hub & Spoke (βασικό γρανάζι της αειφορίας), σχεδιασμένο με αναπτυξιακή στρατηγική που να υπηρετεί ταυτόχρονα τις ανάγκες της Νησιωτικότητας, είναι ένα από αυτά. Τα ΔΣΟ οφείλουν να αποτελέσουν κεντρική πολιτική πρακτική, για τη πολιτικής της Νησιωτικότητας (όπως και όλων αναπτυξιακών πολιτικών), αφού με τη καθιέρωση τους υποστηρίζεται στη πράξη η ενίσχυση της εδαφικής συνοχής και την ανάσχεση του απομονωτισμού. Είναι βέβαιο, ότι μια σειρά και από άλλα υποσυστήματα της Εθνικής Στρατηγικής μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ΔΣΟ ως εργαλεία πολιτικής εφαρμογής τους.

Τα ΔΣΟ η ανεργία και ο αναστοχασμός της αριστερής σκέψης

Η προοδευτική σκέψη οφείλει επιτέλους να κατανοήσει ότι η ανεργία είναι δομική έννοια στο λεξιλόγιο του καπιταλισμού. Είναι συνειδητό μέσο (όπλο) της εργαλειοθήκης του για την επίτευξη των στόχων του. Δεν είναι μόνον φαινόμενο που κτυπάει το σύστημα από άστοχες ενέργειες. Δεν είναι μόνο αποτέλεσμα του τρόπου αντιμετώπισης των κυκλικών κρίσεων του καπιταλισμού για τη συντήρηση της αξίας των κεφαλαίων του.

Ήταν και είναι η απόλυτη εφαρμογή της βίας, με στόχο το γονάτισμα της θέλησης και των ψυχικών δυνάμεων των εργαζομένων, ώστε να σύρονται στην εξαθλίωση με στόχο την απόλυτη εξάρτηση. 

Όσο τα μέσα παραγωγής θα βρίσκονται στα χέρια του συστήματος, τόσο οι δουλειές θα συνεχίζουν να είναι δικές τους. Κάτω από τις σημερινές συνθήκες είναι εντελώς δικές τους. Οι δουλειές έχουν συνοστεωθεί με την ύπαρξη τους. Οι κραυγές και τα συνθήματα δεν δίνουν αποτέλεσμα, παρά μόνον εκτόνωση και αποπροσανατολισμό.

Αποτέλεσμα θα δώσει μόνο η εφαρμογή της αντιβίας, με την έννοια της σταδιακής απόκτησης των μέσων παραγωγής. Η απόκτηση αυτή, μέσα από το σημερινό συσχετισμό δυνάμεων, μπορεί να γίνει μόνον με τα ΔΣΟ. Πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι η λαϊκή αποταμίευση αφ ενός είναι ισχυρότερη θεσμικά, και πολύ μεγαλύτερη σε όγκο αφ ετέρου, από την δήθεν προσφερόμενη καπιταλιστική ρευστότητα, η οποία φυλάσσεται και κατακρατείται (μαζί με την λαϊκή αποταμίευση) από τους θησαυροφύλακες του καπιταλισμού, τις Τράπεζες. Η καπιταλιστική ρευστότητα είναι (κατά το μεγαλύτερο μέρος της) απότοκος της λαϊκής αποταμίευσης. Τη λαϊκή αποταμίευση επενδύει το σύστημα, τα κέρδη τα προσπορίζεται και τις επιχειρήσεις τις θεωρεί δικές του. Πρέπει επίσης να γίνει κατανοητό, ότι τα μέσα παραγωγής είναι εκεί έξω, και προσφέρονται σε όποιους έχουν λεφτά και νουνεχή σχεδιασμό για να τα αξιοποιήσουν.

Τα ΔΣΟ καλούν ουσιαστικά την λαϊκή αποταμίευση να χρησιμοποιήσει την αντιβία που έχει στα χέρια της, και να δημιουργήσει τις δικές της δουλειές. Δουλειές αξιοπρεπείς, με προστιθέμενη αξία στην κοινωνική συνοχή και στη ικανοποίηση των αναγκών. Δουλειές που θα εξασφαλίσουν σιγουριά και επένδυση στις αναγκαίες ανατροπές για τη διατήρηση τους στο μέλλον. Η προοδευτική σκέψη οφείλει να αναστείλει επί τέλους την μοιραία και εν πολλοίς εξαναγκαστική αντίφαση του λόγου με τη πράξη. Είναι αντίθετη στο τζόγο. Είναι όμως την ίδια στιγμή αλληλέγγυα στον αγώνα των εργαζομένων για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας τους στο καζίνο Λουτρακίου, συνεχίζοντας να υπηρετούν το βόρβορο. Είναι αντίθετη με το συνεχές δυνάμωμα της Coca-Cola, αλλά ταυτόχρονα συμπαρίσταται στον αγώνα των εργαζομένων της Θεσσαλονίκης για την επαναπρόσληψή τους, συνεχίζοντας να συμβάλλουν στον πλουτισμό της. Απόλυτη (αναγκαστική) αντιστράτευση της λογικής, στο μέτρο που αναμένεται από τον καπιταλισμό να δώσει δουλειά, υπηρετώντας αενάως τα σχέδια του, και δυναμώνοντας τις αντοχές του. «Ότι δουλειά και να είναι, αρκεί να είναι πληρωμένη». Αυτό δεν είναι προοδευτική λογική. Αυτή η λογική αφήνει το λαϊκό αίσθημα εμβρόντητο και αμήχανο. Η προοδευτική σκέψη έπρεπε να είχε καλλιεργήσει την ιδέα των ΔΣΟ από χρόνια, ώστε να έχει όπλα αντιμετώπισης της διελκυστίνδας μεταξύ της όποιας (και όσο) πληρωμένης δουλειάς και της ανεργίας. Σήμερα, καταμεσής της κρίσης, τα ΔΣΟ ορθώνονται ως τα μόνα αντίβαρα στη βία της ανεργίας

Τελικά

Τα ΔΣΟ, είναι θύλακες συλλογικής οικονομίας μέσα στον ίδιο το κορμό του καπιταλιστικού συστήματος. Οι θύλακες αυτοί, συμπεριφέρονται σαν θρυαλλίδες μέσα στη ροή του νευρικού συστήματος του ανταγωνιστικού μοντέλου. Το περίβλημα τους, ισχυρά προστατευμένο, χρησιμοποιεί όλες τις μεθόδους και αρχές λειτουργίας του επικρατούντος συστήματος, ενώ στο εσωτερικό τους εργαστήρια ανθρώπινων δυνάμεων και παραγωγικών συντελεστών χτίζουν συλλογικές διαδικασίες, μπολιάζοντας με τεράστιες ποσότητες (κοινωνικής συνεκτικότητας) το αίμα του παλιού οργανισμού (του ανταγωνιστικού μοντέλου). Πολλαπλασιαζόμενοι οι θύλακες αυτοί τον απονευρώνουν και δημιουργούν τις δικές τους νευρώσεις και ροές (θεωρία των δικτύων). Αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού αυτού θα είναι η σταδιακή συρρίκνωση του παλιού ανταγωνιστικού μοντέλου και η ισχυροποίηση του συστήματος των οντοτήτων των ΔΣΟ, τραπεζών κοινωνικού πλούτου, και οργανικών δυνάμεων συλλογικής δράσης και τεχνογνωσίας. Τα ΔΣΟ, είναι πηγές ροής της κοινωνικής οικονομίας, και οι εφαρμογές τους η προστατευμένη κοίτη υποστήριξης τους. Τα ΔΣΟ μετουσιώνουν την πραγματική έννοια της ενότητας λαού στη πράξη, σε αντίθεση με την έννοια της γενικόλογης ενότητας σε έναν ιδεολογικό αχταρμά, που απονευρώνει τόσο τη δυνατότητα πρόσβασης της σκέψης στην καινοτομία και την γνώση, όσο και τη θέληση για δράση και ανάπτυξη. Τα ΔΣΟ έχουν ιδεολογική ταυτότητα. Είναι η αριστερή άποψη για τη Συνεργατική Οικονομία. Είναι απαραίτητο, στη βάση του οικοδομήματος της παραγωγικής ανασυγκρότησης να προστεθεί η μετάδοση της συνεργατικής δικτυακής ιδέας, και να προωθηθεί η νοοτροπία των συλλογικών επιχειρηματικών εγχειρημάτων.

ΔΣΟ και ΣΥΡΙΖΑ

Το άρθρο αυτό δεν γράφτηκε για να δηλώσουν οι υπογράφοντες την άποψη τους και μόνον. Κύριος σκοπός του είναι να αρχίσει από τώρα ο διάλογος μέσα στις οργανώσεις για την Συνεργατική Οικονομία, και να κατατεθούν προτάσεις εφαρμογής της. Με διαδικασίες δομημένες, με χρονικό ορίζοντα αρχής και τέλους συγκεκριμένο, και με γνώμονα την άμεση εφαρμογή των πιο ώριμων πιλοτικών μοντέλων. Τα ΔΣΟ είναι ιδεολογικό μας ενστάλαγμα και δεν απαιτούν σπατάλη χρόνου για τη θεωρητική αφομοίωση τους. Ο χρόνος πρέπει να καταναλωθεί άμεσα, εφ ενός στη διάχυση της ιδέας στις κοινότητες των πολιτών που οι οργανώσεις μας έχουν την ευθύνη, και αφ ετέρου στην επεξεργασία των προτάσεων που θα κατατεθούν. Τα ΔΣΟ ήταν και είναι κίνημα, και κινηματική πρέπει να είναι η διαχείριση τους. Θα χτίσουν δουλειές και θα προσφέρουν θέσεις εργασίας, χωρίς την παραπλανητική αναμονή επενδύσεων από το εξωτερικό. Στις Οικονομικές Επιτροπές έχει ανοίξει ήδη το θέμα και συζητιέται. Θα πρέπει να έχουμε έτοιμα σχέδια εφαρμογής, αφού είναι βέβαιο πέραν πάσης αμφιβολίας , ότι στη περίπτωση ανάληψης της εξουσίας ο χρόνος που θα τρέχει για τον ΣΥΡΙΖΑ θα μετράει διπλός και τρίδιπλος. Από τώρα θα πρέπει να συλλεχθούν όλες οι προτάσεις για σχηματισμό ΔΣΟ, ώστε να αναλυθούν και να κατασκευασθεί πενταετής επιχειρηματικός σχεδιασμός για κάθε ένα από όσα προκριθούν. Με συμμετοχή των πολιτών, είτε ανήκουν στον ΣΥΡΙΖΑ είτε όχι, ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή διάχυση. Να γίνει με επιστημονική ενδελέχεια οικονομετρικός προϋπολογισμός των αναμενόμενων αποτελεσμάτων, αι να εκδοθούν στη βίβλο της Οικονομικής Ανασυγκρότησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ όταν γίνει κυβέρνηση οφείλει να έχει έτοιμο τον δενδρικό δικτυακό σχεδιασμό, τους ανθρώπους που θα συμμετάσχουν και αυτούς που θα το τρέξουν. Πρέπει να έχει έτοιμο τον οδικό χάρτη της ανασυγκρότησης.

* Ο Νίκος Μανιός είναι γιατρός και μέλος της Κ.Ε του ΣΥΡΙΖΑ – Ο Χάρης Παπαδάκης είναι Οικονομολόγος και μέλος της Οικονομικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, Τμήμα Ναυτιλίας & Νησιωτικότητας

efsyn.gr/