Αναφερόμαστε στο εμβληματικό γεγονός της Ρώσικης επανάστασης, προκειμένου να θέσουμε ζωτικά ερωτήματα για το δικό μας παρόν και μέλλον. Δεν είμαι ιστορικός, μελέτησα όμως αρκετές πηγές τους τελευταίους μήνες πριν διατυπώσω τις σκέψεις που ακολουθούν.[1]
Θα σας μιλήσω εδώ ως αρχιτέκτονας και βιομηχανικός σχεδιαστής, δηλαδή σαν τεχνικός, τεχνίτης και θεωρητικός παράλληλα, μια και η τεχνολογία συνιστά ένα από τα βασικά ιδεολογήματα που στήριξαν την πολιτική σκέψη των πρωταγωνιστών εκείνων των γεγονότων.
Οι λέξειςτεχνίτης και μαστορική απουσιάζουν από τα επίσημα γραπτά κείμενα. Όλοι μιλούν για εκβιομηχάνιση. Το εύρος της πλούσιας σκέψης της ιστορικής ρώσικης διανόησης, σκέψη που δραπετεύει από την μέγγενη του Δυτικού Διαφωτισμού, φωτίζει το λιγοστό γνωστό έργο των ηττημένων από τους μπολσεβίκους κινημάτων, κυρίως σοσιαλεπαναστατών και αναρχικών.
Ας αποσαφηνίσουμε κάποιες σημασίες κλειδιά:
1. Βιομηχανική επανάσταση[2]
Βιομηχανική επανάσταση, αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός, βίαια αστικοποίηση, υποταγή του χωριού στην πόλη, πρωταρχική συσσώρευση, καπιταλισμός και μισθωτή εργασία είναι φαινόμενα απολύτως αλληλεξαρτώμενα. Εμφανίζονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου[3].
Οι πρώτοι αποικιοκράτες στην Ιστορία, Ενετοί και Φράγκοι, επισφραγίζουν τη στρατηγική τους με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, κέντρο και σύμβολο Του Αντίπαλου Δέους.
Η Βενετία από επαρχία της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας γίνεται η πόλη κράτος που αντλεί κάθε είδους πόρο από το Βυζάντιο που αποσυντίθεται. Εκεί εντοπίζεται και η απαρχή μιας νεοφυούς "τεχνικής οντότητας", ερήμην κάθε λαϊκής βάσης, που οδηγεί, μέσω της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, στην βιομηχανική επανάσταση.
Οι Δυτικοί ήδη από την εποχή του Καρλομάγνου (9ος αιώνας), αντλούν γνώση από τους Βυζαντινούς, γνώση που αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν αν δεν την εκπτωχεύσουν από νόημα. Στα πλαίσια της δικής τους φεουδαλικής πραγματικότητας την μεταλλάσουν στο εφαρμόσιμο επινόημα του εργαλειακού ορθολογισμού.[4]
Η φιλοσοφία, οι επιστήμες, η τεχνογνωσία, οι τέχνες ανθούν στο Βυζάντιο μέχρι τον 12ο αιώνα, στα πλαίσια ενός, διαρθρωμένου περιφερειακά, ποιοτικού παραγωγικού προτύπου μικρής κλίμακας. Εδράζεται γερά σε μια κοινοτική κοινωνική συγκρότηση όπου, η μικρής κλίμακας πόλεις, υπό καθεστώς πολιτειακής αυτονομίας, συμμετέχουν στο κεντρικό πολιτικό σύστημα της οικουμενικής κοσμόπολης, Κωνσταντινούπολης[5]. Πρόκειται για πολιτειακή μορφή με ρίζες στην αρχαιοελληνική δημοκρατική πόλη κράτος, μετεξελίσσεται στον ελληνιστικό, ρωμαϊκό και βυζαντινό κόσμο και διατηρείται στα πλαίσια ενός "ιστορικού συμβιβασμού" στην οθωμανική εποχή. Αναπτύσσεται δυναμικά σε χωριά και κεφαλοχώρια, στα δυσπρόσιτα από την κεντρική εξουσία βουνά και νησιά και στις ισχυρές ελληνικές παροικίες της διασποράς. Πρόκειται για έναν αστικό πολιτισμό της σύνθεσης συμπαραδήλωσης και συμφιλίωσης στον αντίποδα εκείνου του διχασμού της καταδήλωσης και της σύγκρουσης της δυτικής βιομηχανικής πόλης.
Παρατηρούμε ένα οικονομικό μοντέλο όπου το μικρό είναι γεννήτορας του μεγάλου και ο κρατικός πλούτος αναδιανέμεται από το κέντρο υπέρ της περιφέρειας, το ακριβώς ανάποδο από αυτό που επισυμβαίνει στο καπιταλιστικό ιμπεριαλιστικό μοντέλο όπου η περιφέρεια είναι αντικείμενο μιας διαρκούς απομύζησης υπέρ του κέντρου.[6]
Ένα ερώτημα αναδύεται.Αν ο Βυζαντινός κόσμος δεν είχε ηττηθεί, κάτω από την παράλληλη πίεση Ανατολής και Δύσης, θα μιλούσαμε για παραγωγικη επανάσταση με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή για κάτι με άλλες οντολογικές, ιστορικές, πολιτειακές, πολιτισμικές και κοινωνικές ρίζες; Η ίσως δεν θα μιλούσαμε καθόλου για επανάσταση μια και η βίαια τεχνική και όχι μόνο επιβολή του κέντρου στην περιφέρεια δεν θα είχε επισυμβεί;
Το ερώτημα αυτό αφορά βάσιμα την Ρωσική επανάσταση, μια και διαδραματίζεται σε μια χώρα όπου ο βυζαντινός κόσμος[7]συνιστά ένα από τα συστατικά αυτοσυνείδησης του λαού της. Λαού που επαναστάτησε υπέρ της δικής του ιστορικής λαϊκής αυτεξουσιότητας. Το κίνημα των λαϊκιστών έρχεται να διατυπώσει σε σκέψη και πολιτική πρακτική αυτή την ενδογενή φλέβα έξω από τις αυταρχικές επιρροές, τόσο της μογγολικής κατάκτησης, όσο και του δυτικού εκσυγχρονισμού των Τσάρων και των μπολσεβίκων στη συνέχεια.
Οι Μπολσεβίκοι επιβάλουν έναν εξωγενή δυτικό τρόπο, ενάντια σε κάθε ζωντανή παράδοση του ρωσικού λαού, χάριν μιας ιδεοληπτικής εμμονής που εδράζεται σαν γνώση και εμπειρία στην παντελώς διαφορετική πραγματικότητα της φεουδαλικής Δύσης.
Στο όνομα αυτής της επιστημονίζουσας ιδεοληψίας, (επιστημονικός σοσιαλισμός), ισοπεδώνεται κάθε ιδιοπροσωπία και συγκροτείται ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Με σημαία την πρόοδο[8]μέσω της βιομηχανικής ανάπτυξης, όχι μόνο δεν ανατρέπονται οι παραγωγικές σχέσεις της μισθωτής εργασίας αλλά αντίθετα η μηχανοποίηση της ζωής οδηγεί στην πιο βάρβαρη μορφή εξαρτημένης από το κράτος εργασίας. Μια διανόηση αποκτά μέσω του κόμματος δικτατορική πολιτική κυριαρχία, συγκροτεί έναν κατασταλτικό κρατικό γραφειοκρατικό μηχανισμό και μεταλλάσσεται σε κυρίαρχη τάξη. Αντικείμενο της κυριαρχίας της το σύνολο του ρωσικού λαού.[9]
Ο τεχνίτης καταργείται από τον εξτρεμιστικό μοντερνισμό του μπολσεβικισμού υπέρ του βιομηχανικού εργάτη, του νεοφυούς ανθρώπου μηχανή. Ο Λένιν θαυμάζει τον τεϋλορισμό και το φορντικό μοντέλο[10]. Ο Τρότσκι θέλει να αφανίσει οτιδήποτε θυμίζει, ελεύθερο αγρότη, τεχνίτη ή κοινότητα, οτιδήποτε δεν έχει άμεση εξάρτηση από κράτος ή αγορά[11].
Το φάντασμα των μπολσεβίκων, ο μισθωτός βιομηχανικός εργάτης- προλετάριος, αποκρυσταλλώνεται στην Αγγλία και τις ΗΠΑ μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα. Στην υπόλοιπη Ευρώπη μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.[12] Η Γαλλική Κομμούνα γεννιέται από μικροϊδιοκτήτες μαστόρους σαν αντίσταση στον επικείμενο αφανισμό τους από την καπιταλιστική μεγέθυνση.[13]Για την επαναστατημένη Ρωσία το βιομηχανικό προλεταριάτο συνιστά κατασκευή μάλλον παρά πραγματικότητα. Οι εξεγερμένοι της Κρονστάνδης π.χ., πέρα από πλήθος δημοκρατικά αιτήματα, ζητούν ελεύθερη αγροτική και βιοτεχνική παραγωγή χωρίς χρήση μισθωτής εργασίας.[14]
Απόδειξη ύπαρξης μιας ενδογενούς παραγωγικής παράδοσης συνιστά η σοβαρή αύξηση του εισοδήματος της περιφέρειας στα πλαίσια της ΝΕΠ. Την ίδια περίοδο η αύξηση της παραγωγικότητας της βιομηχανίας στην πόλη, κατά το δυτικό πρότυπο, στραγγαλίζεται από το υπέρμετρο κόστος στήριξης της γραφειοκρατικής μηχανής.[15]Η σύγκρουση είναι μοιραία, οδηγεί στη βίαιη απομύζηση της περιφέρειας, κλασσικό μοντέλο πρωταρχικής συσσώρευσης, με την "κολεκτιβοποίηση". Το όποιο ιστορικό κοινοτικό μοντέλο καταστρέφεται οριστικά. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη καταστροφή των κοινών στην ιστορία της ανθρωπότητας, από «κομμουνιστές» στο όνομα του «σοσιαλισμού».[16]
Το επίτευγμα των μπολσεβίκων έχει βαρύνουσα σημασία για το σήμερα. Πρώτοι εκείνοι κατάφεραν να μεταλλάξουν μια διανόηση σε ολοκληρωτική διευθυντική τάξη, ανοίγοντας τον δρόμο στη σύγχρονη διοικητική τάξη των τεχνοκρατών της βιοπολιτικής. Είναι οι πρώτοι που έδειξαν πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό σε τόσο μεγάλη κλίμακα, αρκεί να διαθέτεις τα θεωρητικά εργαλεία (εργαλειακό ορθολογισμό) και τον απαιτούμενο αμοραλισμό. Γι αυτό τους αξίζουν πραγματικά συγχαρητήρια.
2. Τεχνίτης και Μαστορική
Γιατί άραγε εστιάζουμε στη μαγαρισμένη φιγούρα του τεχνίτη την εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης; Σε τι μας αφορά αυτή η μυθική οντότητα της Μήτιδος[17], του Προμηθέα και του Ήφαιστου;
Οι σκέψεις που διατυπώνουμε δεν είναι προϊόν εγχειριδίων, αλλά εμπειρίας από την βιωμένη παραγωγικη πραγματικότητα μιας χώρας που ουδέποτε πέρασε βιομηχανική ολοκλήρωση. Εδώ, σε ένα κράτος προτεκτοράτο της Δύσης, επιβίωσαν παραγωγικές μορφές σε διάφορα μεγέθη, από την οικογενειακή επιχείρηση των νοικοκυραίων μέχρι μονάδες χιλιάδων εργαζομένων, όπου το μαζικό προϊόν και ο βιομηχανικός εργάτης απουσιάζουν. Πρωταγωνιστεί ο τεχνίτης και μια ομότιμη σχέση λόγιας με λαϊκή τεχνικής γνώσης. Η μεταποίηση στηρίζεται σε μια ιστορική τεχνογνωσία που συμφιλιώνεται με την πιο σύγχρονη κατασκευαστική τεχνολογία. Σήμερα επικεντρώνεται σε προϊόντα δύστροπα, εκεί όπου το μαζικό προϊόν αδυνατεί να ανταποκριθεί.
Ο μάστορας-τεχνιτης είναι μια στοχαστική λαϊκή μορφή της πράξης πολύ σοβαρής και βαριάς νοημοσύνης που διαθέτει πρόσωπο,[18]οντότητα που συνθέτει ατομικό και συλλογικό στα πλαίσια μιας κοινοτικής συγκρότησης. Στην κοινότητα πραγματώνεται η συμφιλίωση του ατόμου με την κοινωνία και την φύση.
Στο φαντασιακό της κοινότητας ύψιστη αξία είναι το κάλλος και η καλότητα του κόσμου. Αυτές τις αξίες υπηρετεί ο τεχνίτης. Οι σχέσεις εξουσίας συγκροτούνται ελεύθερα στη βάση της φιλίας[19]και αποκτούν υπόσταση πολιτική. Ο τεχνίτης είναι μια οντότητα αυτόβουλη που στηρίζεται στην αυτοεκτίμηση που αντλεί από την αναγνώριση της κοινότητας στην οποία ανήκει. Είναι καρπός και αρχιμάστορας μιας κοινωνικής συνοχής, αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης συμφιλιωμένης με την φύση του κόσμου. Άνθρωπος της σύνθεσης επί του πραγματικού λόγιας και λαϊκής παράδοσης, διανοητικής και χειρονακτικής εργασίας, κατ εξοχήν σοφός[20], μεταπλάθει την ανάγκη σε δώρο. Σαν φορέας του δώρου[21]διαθέτει το χάρισμα της προσφοράς και αποδοχής παράλληλα. Στην οντολογία του η γνώση αποκτά νόημα μόνο μέσω του βιώματος, «πάθος που γίνεται μάθος»[22].
Ο τεχνίτης είναι "μηχανουργός" μιας εμπεδωμένης γνώσης αιώνων και γενναίων που λατρεύει και αφομοιώνει γρήγορα και σφαιρικά κάθε τεχνική καινοτομία. Διερευνά την βαθύτερη υπόσταση της φύσης της ύλης, την εσωτερική ενέργεια που φωτίζει τα πράγματα και τα διαυγάζει. Βυθοσκοπώντας την ύλη με όλο του το είναι, την διαίσθηση, την ψυχή το μυαλό, το σώμα, το βλέμμα, τα χέρια του, είναι σε θέση να λειτουργεί κάθε στιγμή πέρα από την αντίστοιχη λόγια-επιστημονικη γνώση.
Το πραγματικό καθ ύλην πεδίο του υπερβαίνει την ποσοτικοποίηση και την μέτρηση που γνωρίζει άριστα.[23]Σχεδόν εξ ορισμού τον παθιάζει εκείνο που ακόμη δεν έχει μετρηθεί, η ποτέ δεν θα μετρηθεί. Είναι η κατ εξοχήν εξωκαπιταλιστική περσόνα, προορισμένη να διαστέλλει επ άπειρον τα όρια του εφικτού, κτιστού και ορατού, εκείνη που ερωτοτροπεί εκ πεποιθήσεως με το ιερό, το άκτιστο, το αόρατο και το αδύνατο.
Ο μάστορας είναι υποκείμενο αδύνατο να μετατραπεί σε αντικείμενο-πράγμα, προκειμένου να ενσωματωθεί σαν εμπόρευμα στον καπιταλιστικό κύκλο διαχείρισης. Έτσι μόνο εξηγείται η νεύρωση του τεϋλορισμού να τον αφανίσει υποκαθιστώντας τον με τον βιομηχανικό εργάτη. Η μαστορική δεν μεταφράζεται σε γνώση εγχειριδίου. Της δημιουργείς περιβάλλον εύφορο για έργο ή την αφανίζεις. Επειδή είναι ζωτική για την οικονομία της κοινωνίας επιμένει ακόμη να επιβιώνει.
Η μαστορική δεν είναι είδος, είναι τρόπος για όλα τα είδη. Προϋποθέτει διαστολή του μετρήσιμου χρόνου προκειμένου να χαρίσει χώρο στον χρόνο του δώρου, εκείνο το χρόνο όπου συνειδητά το εγώ μεταλλάσσεται υπέρ ενός ιστορικά συγκεκριμένου εμείς. Πρόκειται για εργασία που δεν μπορεί να αποτιμηθεί και πληρωθεί σαν μισθωτή, χαρίζεται, όπως "τιμή δεν έχει η αγάπη τιμή δεν έχει και η τιμή".[24]
Η ουσιαστική απολαβή της προϋποθέτει μια αλλού είδους σχέση με την ζωή και τα πράγματα, μιας άλλης τάξης ήθος, διαθέσιμο κοινωνικά χώρο, χρόνο και εθιμικό δικαιϊκό πλαίσιο. Ο μάστορας είναι μια μυστήρια μοναχική περσόνα που λειτουργεί πάντα στα πλαίσια ενός από κοινού, της κοινότητας, της συντεχνίας, του ισιναφιού, του μπουλουκιού. Μοναχικός αλλά όχι μόνος.
3. Η Μαστορική σαν τρόπος σε ένα ολιστικό παραγωγικό σύμπαν για τον αληθινό κόσμο.
Στο βιομηχανικό υπόδειγμα δεν υφίσταται προϊόν χωρίς αναλυτική προσαρμογή της κατασκευής του στις δυνατότητες συγκεκριμένων μηχανών. Ο σχεδιασμός, με απόλυτα δική του επίγνωση και ευθύνη, το τεμαχίζει στα μικρότερα δυνατά υπό κατεργασία μέρη, τα περίφημα απάρτια (parts). Στη συνέχεια οι "μονταδόροι" θα επανασυνδέσουν τα μέρη σε "προϊόν".
Σε όλη αυτή τη διαδικασία ο βιομηχανικός εργάτης είναι ένας δούλος, ένας θλιβερός άνθρωπος μηχανή. Απών παρών σε μια μηχανιστική διαδικασία παραγωγής πανομοιότυπων μερών μηδενικής λόγω μαζικότητας αυταξίας το καθένα, αποκλεισμένος εξ ορισμού από την σύλληψη εκείνου που υποτίθεται παράγει. Δεν τον αφορά παρά η πλήρης αδιαφορία της μηδενικής συμμετοχής, υπό την στρατιωτική πειθαρχία στις άνωθεν εντολές και προδιαγραφές. Ποιος άλλος θα μπορούσε να είναι ο ορισμός της βαρβαρότητας;
Στο προβιομηχανικό παραγωγικό μοντέλο η εμμονική διαδικασία σχεδιαστικού τεμαχισμού εις το άπειρο των πάντων δεν υφίσταται. Εκεί ο σχεδιαστής προσδιορίζει κάποιους ουσιαστικούς αισθητικούς και τεκτονικούς κανόνες στα πλαίσια των οποίων οι τεχνίτες (φορείς μια ζωντανής τεχνικής παράδοσης) συνεισφέρουν μια αρτιότητα, πολλαπλότητα και ομορφιά που απουσιάζουν από το βιομηχανικό προϊόν. Εκείνο κινείται σε ένα δικό του αυτοαναφορικό ναρκισσιστικό σύμπαν. Με την ενσωμάτωση της ανακύκλωσης και αυτοκαταστροφής του προσιδιάζει την κατηγορία του σκουπιδιού χωρίς καμία άλλη αξία πέρα από εκείνη της διατήρησης ενός καθεστώτος.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση[25] έρχεται να επανασυνθέσει σε ενιαίο ψηφιακό Σώμα το κατακερματισμένο, σε επίπεδα πλέον μη διαχειρίσιμα, πραγματικό-φυσικό. Το ίδιο το πραγματικό εγκαταλείπεται στην τύχη του, αφού υποκατασταθεί και υπερκαθοριστεί από μια προσομοίωση του.
Για το παραγωγικό αυτό πρότυπο προϊόν χωρίς ψηφιακή υπόσταση δεν νοείται.
Μέσω του διαδικτύου των πραγμάτων, το περίφημο internetofthinks, επιχειρείται ένας ολικός βιοπολιτικός έλεγχος, με την προσομοίωση-υποκατασταση της παραμικρής πτυχής της αληθινής ζωής σε διασυνδεδεμένα μεταξύ τους προϊόντα, είδωλα του πραγματικού, σε έναν παράλληλο εικονικό ψηφιακό κόσμο, αποκλειστικά για τις οθόνες των υπολογιστών μας, με ικανή αυτιστική διάθεση και Photoshop. Σε λίγο θα ζούμε σε κάσκες έτσι ώστε να μην βλέπουμε σχεδόν ποτέ τον αληθινό κόσμο αρκούμενοι στην πιστότερη δυνατή προσομοίωση του. Με τι κριτήρια άραγε οι νεώτερες γενιές θα ξεχωρίσουν το αυθεντικό από την ρέπλικα σε ένα κόσμο της ρέπλικας; Εδώ βρισκόμαστε σήμερα.
Όταν αντίστοιχα μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη, μιλάμε για μια αλγοριθμική κατασκευή- επινόηση η οποία, αφού υπερβεί σε επιλεγμένα μόνο πεδία την λειτουργία του αληθινού ανθρώπινου εγκεφάλου, μέρους της ολότητας ανθρώπινο σώμα, ονοματίζεται παμπόνηρα "νοημοσύνη".[26]
Στα πλαίσια ενός τέτοιου κόσμου της απόλυτης απάτης ο τεχνίτης είναι πιο αναγκαίος από ποτέ.
Η όξυνση της αντίθεσης κοινά εμπεδωμένης γνώσης και γνώσης σε εργαστηριακό επίπεδο από επιστήμονες, πέρα από την απύθμενη κερδοσκοπική της υπόσταση, δημιουργεί ένα Υπερδιχασμό στο κοινωνικό σώμα με αρνητικότατες συνέπειες. Δημιουργείται δηλαδή ένα οξύτατο ζήτημα Αναδιανομής γνώσης, ζήτημα αδύνατον να επιλυθεί ερήμην του τρόπου της μαστορικής.
Ένας κόσμος άλλης υπόστασης προϋποθέτει την επαναφορά του αιτήματος της σύνθεσης σε δεκάδες επίπεδα σε αυτό καθεαυτό το πεδίο του πραγματικού, το πεδίο του ιερού υλισμού η της ιερής μελωδίας της πραγματικότητας.
Ένα αίτημα ολιστικού εγχειρήματος επί του πραγματικού είναι αδιανόητο με μεταφορές τεχνογνωσίας, ρομποτικές πρακτικές, τεχνητή νοημοσύνη και αυτοματισμούς.
Η υποχώρηση του μαζικού βιομηχανικού μοντέλου με την νέα τεχνολογική συνθήκη, μειώνει τις ανάγκες σε εξαρτημένη εργασία και δημιουργεί, υπό προϋποθέσεις, τη δυνατότητα για ελεύθερες παραγωγικές σχέσεις χωρίς μισθωτή εργασία. Τώρα η Μαστορική και ο τεχνίτης σαν αρχιμάστορας ενός άλλου κόσμου, συνιστούν τους μοναδικούς πραγματικούς φορείς του πνεύματος μιας κοινωνίας άλλου ύφους, ήθους και είδους από την σημερινή.
4. Η θλιβερή απουσία εναλλακτικού στον μοντερνισμό οράματος
Η βιομηχανική πόλη του ολοκληρωτισμού και της κρατικής γραφειοκρατίας, όταν αφανίζει το χωριό, χρειάζεται ένα κατάλληλο τεχνοκρατικό, θεωρητικό, ηθικό και αισθητικό άλλοθι που θα τεκμηριώνει την μετάβαση στη σφαίρα της βιοπολιτικής σαν αναγκαστική και ανεπίστροφη. Οι αρχιτέκτονες συνιστούν τους αρχιμάστορες του εγχειρήματος και ο μοντερνισμός την οραματική τους βάση.
Η σχολή του Μπαουχάουζ, "σπίτι της κατασκευής" του μέλλοντος μας αν θέλετε, (εκ παραλλήλου με την Vkhutemas(Βκχουτέμας)[27]γεννήματος της α φάσης της μπολσεβίκικης κυριαρχίας) έρχεται, με τον πιο ολιστικό αλλά και φίνο τρόπο, να ενσωματώσει και αφανίσει παράλληλα, τα πιο σοβαρά εναλλακτικά στη βιομηχανία εγχειρήματα στη Δύση, από το κίνημα των ArtsandCraftsμέχρι το Artnouveau. Στο όνομα της υπέρβασης τέχνης και τεχνικής, χειροτεχνίας και βιομηχανίας καταφέρνει στο τέλος να καθυποτάξει ολόκληρο το τεχνικό σύμπαν στην βιομηχανία, την "βιολογική οργάνωση της κοινωνίας"[28].
"Ο μοντερνισμός μη έχοντας δικό του οντολογικό μύθομετατράπηκε σε εργαλείο ιδεολογικής αναπαραγωγής του βιομηχανικού κεφαλαίου. Η αρχική κριτική οπτική του χάθηκε και η αυθεντική ουτοπία κοινωνικής ισότητας έγινε μικροαστικός ανθρωπισμός το 50, high-techφαντασμαγορία το 60 και στιλιστικός εκλεκτικισμός το 70. Σήμερα πανθεϊστικός εκλεκτικισμός."[29]
Για ένα κόσμο άλλου είδους, οφείλουμε να συγκροτήσουμε και ένα άλλο οραματικό τεχνικό πλαίσιο, πλαίσιο που σήμερα απουσιάζει παντελώς. Προϋποθέτει την δυνατότητα ανάκτησης της "μιμητικής" της ιστορικής λαϊκής τεχνικής γλώσσας, όπως στον ορισμό της αρχαίας τραγωδίας, περί "μίμησης πράξεως ωραίας και τελείας".
Οφείλουμε να ξανακερδίσουμε έναν ιστορικό τρόπο όπου, η μεταποιητική διαδικασία μέσω της μαστορικής θα αποκτήσει μια στοχαστική υπόσταση απέναντι στη φύση της ύλης και της ζωής.
Μια πράξη τεκτονικής μυθολογικής μυθοπλασίας που συνθέτει την τέχνη της κατασκευής του ορατού με εκείνη του αοράτου, την τέχνη της κατασκευής του πραγματικού με εκείνη του φαντασιακού, στον αντίποδα της κυρίαρχης εικονικής πραγματικότητας.
Οφείλουμε δηλαδή να μεταστρέψουμε τις υπαρκτές κοινωνίες της δυστοπίας σε εργαστήρια αληθινής ευτοπίας (η ουτοπίας αν προτιμάτε) και όχι φυσικά ετεροτοπίας.
Δηλαδή σε κοινωνίες μαστόρων.
Οφείλουμε, μέσα από ένα απτό κοινωνικά οραματικό πλαίσιο, να αναποδογυρίσουμε την 4η βιομηχανική επανάσταση.
5. Πεδίο Απομεγέθυνσης και Αυτοΐασης
Η ολιστική ιατρική χαρακτηρίζει την επίσημη "επιθετική" επειδή εστιάζει στο μέρος παραβλέποντας τις παράπλευρες συνέπειες. Δείκτης της είναι η "ανταπόκριση του οργανισμού σε θεραπείες", εννοώντας την δυνατότητα του οργανισμού, με την διαμόρφωση του κατάλληλου πεδίου, "άραγε χαμηλής ενθαλπίας;"[30] να αυτοθεραπευτεί. Σε μια κοινωνία θρυμματισμένη απουσιάζει παντελώς ένα τέτοιο πεδίο αυτοθεραπείας.
Τα αρχαία ελληνικά Ασκληπιεία, συνιστούσαν χώρους διαμόρφωσης ιαματικού πεδίου.[31]Πολλοί επιστήμονες σήμερα επιχειρούν να διαυγάσουν ένα πεδίο γνώσης που εδράζεται στην κβαντομηχανική και αφορά στον χώρο του αοράτου για τις πρωταρχικες ανθρώπινες φυσικές αισθήσεις.
Η εμπειρία κάθε τεχνίτη που σέβεται τον εαυτό του, προσφέρει ένα ύψιστο μάθημα. Η φύση τελικά δεν βιάζεται. Όποιος επιχείρησε να την βιάσει πλήρωσε τίμημα παρά πολύ ακριβό.
Αυτή τη διαπίστωση επιβεβαιώνει περίτρανα η καταστροφή του πλανήτη και των ανθρωπίνων κοινωνιών. Ειναι ώριμη πλέον η συναίσθηση της ανάγκης επαναφοράς σε κάποιου άλλου τύπου "φυσικότητα", όπου "τα μικρά θηλαστικά θα επιζήσουν των δεινοσαύρων"[32].
Αν δεν τολμήσουμε να αγγίξουμε την ρίζα του προβλήματος, η επιβολή κανενός τύπου από οικολογικές νόρμες δεν θα μας σώσει.
Ο χάρη της ποσοτικοποίησης κατατεμαχισμός γεννά διχασμούς στο διηνεκές στο πεδίο του πραγματικού. Ψευδοποκαθίστανται με διαχειρίσιμες κατασκευές σε διάφορα ιδεολογικά επίπεδα, όπως το τεχνικό σύστημα του ψηφιακού κόσμου σήμερα.
Η καπιταλιστική στρατηγική απαιτεί πλήρη αποεδαφοποίηση και αποϋλικοποίηση.
Η αντίσταση μας προϋποθέτει την ανάκτηση δυο χαμένων πεδίων εκείνου:
- του συγκεκριμένου τόπου και χρόνου στα πλαίσια μιας νέας συγκεκριμένης οικουμενικότητας
- της ανάκτησης μιας άλλης γνώσης από τα κάτω, που θα συνθέτει την επιστημονική με την λαϊκή εμπειρία αιώνων και γενεών.
Το αληθινό μας ζήτημα δεν είναι η μεταφορά τεχνογνωσίας από τους έχοντες στους μη έχοντες.
Το ζήτημα μας είναι η συγκρότηση:
- μιας άλλου τύπου τεχνογνωσίας στ αλήθεια από κοινού με τους μη έχοντες
- η σύνθεση της αγωνίας της νέας γενιάς με την εμπειρία της προηγούμενης.[33]
Όλα αυτά είναι αδύνατα αν δεν:
- ανακτήσουμε τη κλίμακα του "χωριού" σαν μοναδικού τόπου βιωμένης κοινωνικής ευτοπίας
- ανακτήσουμε την ποιότητα ενός χρόνου έξω από τον τεχνολογικό αυτοματισμό
- εμπεδώσουμε τον ψηφιακό κόσμο σαν τον αναγκαίο κοινό εικονικό τόπο της διεθνούς "ετεροτοπικής" μας υπόστασης.
Με άλλα λόγια χωρίς ανάκτηση της περιφέρειας με κινήματα ριζικής αποκέντρωσης, έξω από τις μητροπόλεις τέρατα, εναλλακτικό μέλλον δεν υφίσταται.
Η έννοια χρόνος σαν τον θεό Ιανό έχει δυο πρόσωπα. Εκείνο της διάστασης και εκείνο της υπόστασης. Άραγε στο πεδίο της βιωματικής υπόστασης του χρόνου, εκείνου του περίφημου «χρόνου φείδου»[34], η συναίσθηση της οντότητας χρόνος, πυκνώνει η αραιώνει στις μέρες μας; Ο σύγχρονος τεχνικός πολιτισμός διαστέλλει η συστέλλει την πρόσληψη αυτής της οντότητας που "ζωγραφίζει" την μόνη απτή αίσθηση θεότητας, η «ζωής», είμαστε σε θέση να προσλάβουμε σαν εμπειρία;
Η μεταποιητική πρακτική που ξαναδίνει, με το βίωμα της μαστορικής, στην έννοια της οντότητας σημαίνοντα ρόλο, που συμφιλιώνει τρόπους και ιδιαιτερότητες, είναι ζωτικά αναγκαία, προκειμένου να ανακτήσουμε την ποιότητα ενός άλλου χρόνου. Τον χρόνο του προσώπου, του βαδίσματος του ανθρώπινου σώματος πάνω στη γη, της επίκλησης του ελάχιστου αναγκαίου και ικανού με όρους ιστορικού ανθρώπου. Υπάρχει τίποτε πολυτιμότερο από μια τέτοια ανάκτηση έξω μακριά από την οδύνη του ανώνυμου πλήθους;
Αθήνα, Απρίλιος 2019
Κυράνης Ανδρέας
Σημείωση:
Οι αναφορές με αριθμούς 2,8,23,25,26 οφείλονται στη φιλική συνδρομή του Αλέξη Οικονομίδη, συνδιαμορφωτή στα πλαίσια του ΙΝΕΠΑ της σκέψης για ένα εναλλακτικό παραγωγικό πρότυπο, μέσα από μια σύγχρονη σύνθεση της παράδοσης της μαστορικής με την πραγματικότητα της τεχνολογικής επανάστασης.
[1]Βασικές πηγές μου για την Ρώσικη επανάσταση υπήρξαν:
Έντουαρτ Χάλετ Κάρρ "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Α' 1917 -1923" Β Τόμος, 1982, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΥΠΟΔΟΜΗ και
Κώστα Παπαϊωάννου "Η γένεση του ολοκληρωτισμού, Οικονομική υπανάπτυξη και κοινωνική επανάσταση" 2017, Εναλλακτικές Εκδόσεις
και φυσικά το πλούσιο υλικό κειμένων που αναρτήθηκε στο siteτου Συνεδρίου.
[2]ο David S. Landes αναφέρει στο βιβλίο του: Ο Προμηθέας Χωρίς Δεσμά. Τεχνολογική Αλλαγή και Βιομηχανική Ανάπτυξη στη Δυτική Ευρώπη από το 1750 μέχρι σήμερα. εκδ. ΕΤΒΑ 2009 σελ. 20
«Στο πυρήνα της Βιομηχανικής Επανάστασης βρισκόταν μια αλληλένδετη ακολουθία τεχνολογικών αλλαγών.
Τα βήματα υλικής προόδου σημειώθηκαν σε τρεις τομείς:
1) τα μηχανήματα αντικατέστησαν τις ανθρώπινες δεξιότητες
2) μια άψυχη δύναμη -εν προκειμένω, ο ατμός- αντικατέστησε την ανθρώπινη και ζωική δύναμη
3) σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στη συλλογή και επεξεργασία των πρώτων υλών, ιδιαίτερα δε στους τομείς της μεταλλουργικής και της χημικής βιομηχανίας.
Οι αλλαγές αυτές στον εξοπλισμό και στη διαδικασία παραγωγής συνοδεύτηκαν από νέες μορφές βιομηχανικής οργάνωσης.
• Αυξήθηκε το μέγεθος μονάδας παραγωγής.
• Το εργοστάσιο δεν ήταν απλώς μια μεγαλύτερη μονάδα παραγωγής, το εργοστάσιο αντικατέστησε το εργαστήριο και την οικοτεχνία.
• Το εργοστάσιο δεν ήταν απλώς μια μεγαλύτερη μονάδα εργασίας. Επρόκειτο για ένα σύστημα παραγωγής, το οποίον βασιζόταν στον πολύ συγκεκριμένο καθορισμό των λειτουργιών και αρμοδιοτήτων όλων όσων συμμετείχαν στην παραγωγική διαδικασία.
Από την μια πλευρά ήταν ο εργοδότης, ο οποίος όχι μόνο προσλάμβανε το εργατικό δυναμικό και προωθούσε το τελικό προϊόν, αλλά προσέφερε τον κεφαλαιουχικό εξοπλισμό κι επέβλεπε την χρήση του.
Από την άλλη πλευρά στέκονταν οι εργαζόμενοι, οι οποίοι δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα να κατέχουν και να προμηθεύονται τα μέσα παραγωγής και δεν ήταν τίποτε άλλο παρά εργατικά χέρια.
Συνδετικός κρίκος ανάμεσά τους ήταν η οικονομική σχέση - η σχέση μισθωτής εργασίας-, καθώς και η λειτουργική σχέση της επιτήρησης και της πειθαρχίας.»
[3]Βλ. Γιώργου Καραμπελιά "1204 Η Γένεση και η Διαμόρφωση του Νεώτερου Ελληνισμού", 2006, Εναλλακτικές Εκδόσεις
[4]Βλ. Μαρίας Μαγγιώρου "Σύγχρονα Ψέματα και Αρχαίες Αλήθειες, Για μια οντολογική αναθεώρηση της Δύσης" 2016, Εναλλακτικές Εκδόσεις. Στο πυκνό αυτό βιβλίο φωτίζεται η ιστορία του φαντασιακού του Δυτικού ορθολογισμού από τον ρωμαϊκό στωϊκισμό μέχρι τις μέρες μας και αποσαφηνίζεται η επιρροή διανοητών όπως ο Κικέρωνας, ο Άγιος Αυγουστίνος, ο Θωμάς ο Ακινάτης, ο Καντ, ο Καρτέσιος κ.α. Μας βοηθά να ανακτήσουμε την πολιτισμική μας παράδοση και να αποκαθαρθούμε από το κυρίαρχο, ακόμη και στις μέρες μας, ιδεολόγημα του Δυτικού Διαφωτισμού.
[5]Βλ. Γιώργος Κοντογιώργης, Η οικουμενική κοσμόπολη ως κράτος και ως πολιτεία:http://contogeorgis.blogspot.com/2014/01/blog-post_15.html
[6]Βλ.GiovanniArrighi"AdamSmithinBeijing: LineagesoftheTwenty-firstCentury", 2007, εκδόσεις Verso, όπου σκιαγραφείται ένα μοντέλο κρατικής μεγέθυνσης εναλλακτικό στο Δυτικό.
[7]και εμμέσως ο ελληνικός. Ο μέγας Ρώσος ζωγράφος Αντρέϊ Ρουμπλιόφ για παράδειγμα είχε δάσκαλο τόσο στην φιλοσοφία όσο και στην εφαρμογή τον Θεοφάνη τον Έλληνα
[8]Σχετικά με την λατρεία της Προόδου βλ. και Τζώρτζ Όργουελ «The road to the Wigan Pier», Στις φάμπρικες του Γουήγκαν Πάιαρ, εκδ. Ελεύθερος Τύπος 1979. «Ο τύπος των ανθρώπων, που είναι σήμερα πιο πρόσφορος να αποδεχτεί τον σοσιαλισμό, είναι ταυτόχρονα εκείνος που αντιμετωπίζει με ενθουσιασμό τη μηχανική πρόοδο, σαν τέτοια. Και αυτό είναι τόσο αλήθεια ώστε οι σοσιαλιστές είναι συνήθως ανίκανοι να καταλάβουν πως υπάρχει και η αντίθετη άποψη. Γενικώς, το πιο πειστικό επιχείρημα που έρχεται στο μυαλό τους, είναι να υποστηρίζουν πως η σημερινή μηχανοποίηση του κόσμου δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτήν που μας ετοιμάζει ο σοσιαλισμός. Εκεί που έχουμε ένα αεροπλάνο, θα αποκτήσουμε πενήντα! Όλη η εργασία που κάνουμε με τα χέρια, τότε θα γίνεται από τις μηχανές. Ότι είναι σήμερα φτιαγμένο από δέρμα, ξύλο ή πέτρα, θα αποτελείται από πλαστικό, γυαλί ή ατσάλι. Δεν θα υπάρχει πια αταξία, δεν θα υπάρχουν ατέλειες, έρημοι, άγρια ζώα, βλαβερά φυτά, αρρώστιες, φτώχεια, πόνος και ούτω καθ' εξής. Ο σοσιαλιστικός κόσμος είναι πάνω απ' όλα ένας κόσμος τακτοποιημένος και αποτελεσματικός. » Αλλά ακριβώς αυτό το όραμα ενός μέλλοντος που φαντάζει σαν τον αστραφτερό κόσμο του Ουέλς, αυτό ακριβώς αρνούνται τα πιο ευαίσθητα πνεύματα. Σημειώστε δε, ότι αυτή η αντίληψη της «προόδου», όπως την αντιλαμβάνονται τα γεμάτα στομάχια, δεν ανήκει στη σοσιαλιστική θεωρία. Έφτασε όμως να γίνει πιστευτό ότι όντως ανήκει, πράγμα που είχε σαν συνέπεια ο βαθύτερος συντηρητισμός των ανθρώπων κάθε λογής να στραφεί πολύ εύκολα εναντίον του σοσιαλισμού.
[9]Βλ. Κώστα Παπαϊωάννου "Η.Γ.Τ.Ο." σελ. 541, ΕΠΙΛΟΓΟΣ:Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
[10]Βλ. Έντουαρτ Χάλετ Κάρρ "Ι.Τ.Σ. Ε Α' 1917 -1923" Β Τόμος, σελ.152 "...πρέπει νά έφαρμόσουμε πολλά έπιστημονικά καί προοδευτικά στοιχεία πού υπάρχουν στό σύστημα τού Ταίηλορ..."'έγραφε ο Λένιν στο "Τά Σημερινά Καθήκοντα της Σοβιετικής ’Εξουσίας" το 1918,και ακόμη σαφέστερα (όπως αναφέρει ο Γιώργος Περτσάς στο πρόσφατο κείμενο του "Κράτος και Επανάσταση: ο τρόπος του Λένιν")στην ιστορική ομιλία του στο πανεπιστήμιο Σβερντλόφ τον Ιούλιο του 1919: "Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς τη μεγάλη καπιταλιστική τεχνική, βασισμένη στην τελευταία λέξη της νεότατης επιστήμης, χωρίς τη σχεδιομετρική κρατική οργάνωση που υποτάσσει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους στην αυστηρότατη τήρηση ενιαίου κανόνα στην παραγωγή και στην κατανομή των προϊόντων. Γι’ αυτό μιλούσαμε πάντα εμείς οι μαρξιστές, δεν αξίζει να χάσουμε ούτε και δύο δευτερόλεπτα για συζήτηση με ανθρώπους που δεν κατάλαβαν ακόμη και αυτό το πράγμα (τους αναρχικούς και τους μισούς από τους αριστερούς εσέρους.)" και στη συνέχεια
"Μιλάμε σοβαρά για πειθαρχία, για ενότητα μέσα σε οργανωμένο Κόμμα ή βρισκόμαστε σε συνεδρίαση τύπου Κροστάνδης; Γιατί αυτή η φράση είναι κροστανδική, είναι φράση σε αναρχικό πνεύμα, σηκώνει ντουφέκι."
[12]Βλ. Μπενζαμέν Κοριά "Ο εργάτης και το χρονόμετρο. Τεϊλορισμός-Φορντισμός και μαζική παραγωγή", 1985, Εναλλακτικές Εκδόσεις.
[13]Αρκετές σύγχρονες ανεπτυγμένες χώρες πχ οι Σκανδιναβικές ουδέποτε πέρασαν από βιομηχανική επανάσταση. Το ίδιο και η Ελλάδα, παρά τις τρεις βίαιες αστικοποιήσεις που υπέστη και σημάδεψαν την παρασιτική της υπόσταση. Μια με την Βαυαροκρατία και την σύσταση του Αθηνοκεντρικού κράτους, μια με την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και την σοβαρότερη από όλες με την βίαια ερήμωση της υπαίθρου μετά τον Εμφύλιο πόλεμο. Πριν από αυτόν θα μιλάγαμε για μια παντελώς άλλη Ελλάδα.
[14]Βλ. Κώστα Παπαϊωάννου "Η.Γ.Τ.Ο." σελ. 357-359, Η εξέγερση της Κρονστάνδης
[15]Βλ. Κώστα Παπαϊωάννου "Η.Γ.Τ.Ο." σελ. 434,"Η αξία των βιομηχανικών προϊόντων είχε ελαττωθεί εφ όσον η παραγωγή τους απαιτούσε λιγότερη εργασία από πριν. Κι όμως, οι τιμές τους κρατιόντουσαν σταθερά στο ίδιο επίπεδο. Ποια ήταν η αιτία αυτού του περίεργου φαινόμενου;" και σελ.437-438 από την πληθωρική αύξηση του αριθμού της γραφειοκρατικής μηχανής, "...προερχόταν το υπερβολικό κόστος παραγωγής της βιομηχανίας που ήταν 80-100% μεγαλύτερο από το κόστος των καπιταλιστικών βιομηχανιών...."
[16]Βλ. Γιώργος Λιερός: Ο Τρότσκι με μέτρο τον Στάλιν, https://congress1917.gr/archives/197
[17]Βλ. Jean-Pierre Vernant (1993) "Μήτις - Η πολύτροπη νόηση στην αρχαία Ελλάδα", Αθήνα, Ζαχαρόπουλος-Δαίδαλος"
[18]Την καλύτερη ελεγεία στην μαστορική βρίσκουμε στην ταινία του Ταρκόφσκι Αντρέϊ Ρουμπλιόφ
[19]Βλ. Βασίλης Ξυδιάς "Από τον κοινοτισμό στη φιλία" http://antifono.gr τον Μάιο του 2011. ""....Κατ’ αρχάς είναι σαφές ότι ο δεσμός της φιλίας που περιγράφει εδώ ο Πλάτων είναι δεσμός πολιτικός, αφού εμπεριέχει τις έννοιες της ελευθερίας και της εξουσίας (ελεύθερος και άρχων). Κι εδώ προχωράμε σε μια δεύτερη ανατροπή. Ο Πλάτων δεν αντιλαμβάνεται εξουσία και ελευθερία σαν ανεξάρτητα πράγματα, αλλά σαν τις δυο όψεις του πολιτικού δεσμού για τον οποίο μιλάμε. Ελεύθερος δεν είναι απλώς αυτός που κάνει ό,τι θέλει στον εαυτό του και στα δικά του πράγματα, αλλά αυτός που του εκχωρείται από τους άλλους το δικαίωμα να άρχει επ’ αυτών. Αυτή η ελευθερία-εξουσία δεν είναι αυτονόητο δικαίωμα του καθενός (όπως η εξατομικευτική ελευθερία) αλλά είναι πνευματικό κατ’ αρχήν επίτευγμα, που προϋποθέτει σωφροσύνη. Ο Πλάτων μας μιλά εδώ για μια συνάντηση ψυχών, σε μια σχέση ασύμμετρη, που προϋποθέτει την ηθελημένη προσχώρηση και των δύο πλευρών – αυτού που κατέχει την πνευματική αυτή αρετή και αυτού που είναι σε θέση να την αναγνωρίσει ως ωφέλιμη για τον ίδιον. Από μια άποψη η σχέση αυτή μοιάζει με την ‘κοινωνία’ του Tönnies, αφού υπάρχει ένα είδος ‘ανταλλαγής’. Εδώ όμως τα δύο μέρη δεν προσέρχονται απλώς για να ανταλλάξουν τα αγαθά τους ή για να συνενώσουν αθροιστικά τις δυνάμεις τους και μετά να ξαναποσυρθούν στον ιδιαίτερο χώρο τους, αλλά παραμένουν ενωμένοι στον κοινό λόγο που αρθρώνεται από το ελευθέρως άρχειν του ενός και το ελευθέρως άρχεσθαι του άλλου....."..." "...ως ελεύθερος διαπροσωπικός δεσμός ορίζει μια κοινή πολιτική αρχή..... που σχηματίζει το έδαφος ενός εμπειρικά θεμελιωμένου πολιτικού ορθολογισμού...." που δεν υπόκειται σε φυσικούς η άλλους περιορισμούς και "αναθεμελιώνει την έννοια της κοινότητας στη βάση της φιλίας" .
[20]στην αρχαιοελληνική παράδοση κατά την φιλόλογο Νάντια Οικονομίδη, "σοφός" είναι ο δαμαστής της ύλης, ο καλός ναυτικός, ξυλουργός, τεχνίτης γενικά
[21]Βλ. Βασίλης Ξυδιας:Ἄδικος ὁ θάνατος, δίκαια ἡ Ἀνάσταση"https://antifono.gr/%e1%bc%84%ce%b4%ce%b9%ce%ba%ce%bf%cf%82-%e1%bd%81-%ce%b8%ce%ac%ce%bd%ce%b1%cf%84%ce%bf%cf%82-%ce%b4%ce%af%ce%ba%ce%b1%ce%b9%ce%b1-%e1%bc%a1-%e1%bc%80%ce%bd%ce%ac%cf%83%cf%84%ce%b1%cf%83%ce%b7/
"Αὐτὸ ποὺ οἱ πολλοὶ δὲν ἀναγνωρίζουμε εἶναι πὼς τὸ παιχνίδι τῆς οἰκείωσης εἶναι παιχνίδι ἐρωτικό. Δὲν τὸ κερδίζει ὁ ἰσχυρός, ποὺ ἐπιβάλλει τὴν ὕπαρξή του. Ἀλλὰ αὐτὸς ποὺ προσφέρεται καὶ γίνεται δεκτὸς ἀπὸ τὶς ἄλλες ὑπάρξεις σὰν δῶρο. Σὰν δῶρο ποὺ πλουτίζει τὴ ζωὴ καὶ τῆς δίνει νόημα. Καὶ ποὺ μόλις κανεὶς τὸ νιώσει, μόλις τὸ οἰκειωθεῖ, μόλις τὸ γνωρίσει, τότε ἀντιλαμβάνεται –ἐντελῶς ἀνεξήγητα– πὼς τίποτα πλέον δὲν θὰ εἶναι ἴδιο, καὶ δὲν θὰ ἔχει ἀξία, χωρὶς αὐτό.
Ἔτσι ἡ προσωπικὴ ἐνέργεια πολλαπλασιάζεται. Ὑπερβαίνει τοὺς φυσικοὺς περιορισμοὺς (τῆς ἔκτασης, τῆς ἔντασης καὶ τῆς διάρκειας), τοὺς περιορισμοὺς τῆς φυσικῆς ψυχῆς καὶ τοῦ φυσικοῦ σώματος. Καὶ γίνεται κοινὴ ἐνέργεια. Καὶ ἡ μεμονωμένη ὕπαρξη μετέχει τῆς κοινῆς ὑπάρξεως· γίνεται ὕπαρξη κοινή. Καὶ ὁ ἄνθρωπος γίνεται συμπαίκτης τοῦ Θεοῦ στὸ μεγάλο παιχνίδι τῆς ζωῆς, τῆς ἀγάπης, τῆς δημιουργίας. ... "
[22]Βλ. Γιωργος Καραμπελιάς « 1204 Η Γ. Κ. Η Δ. Τ. Ν. Ε. » 2006. Φιλοσοφία και Ησυχία, σελ. 303 έως 336.Ένας δικός μας αποφατικός τρόπος της «θεοπτίας» μέσω της άσκησης , απέναντι στον σχολαστικισμό της δυτικότροπης νοησιαρχίας της κατάφασης. Ένας κόσμος του «κατ εικόνα» και «καθ ομοίωσιν», απέναντι σε ένα κόσμο συσσώρευσης γνώσης του «κατ εικόνα». Η υπέρβαση ενός νοησιαρχικού και εργαλειακού ουμανισμού.
[23]Γράφει ο Κάρολος Ντίκενς στα «Δύσκολα Χρόνια» 1854
«Ο εκλεγμένος στο κοινοβούλιο Τ. Γκράντγκριντ γίνεται ένα «από τα σεβαστά μέλη του Γραφείου Μέτρων και Σταθμών, ένας από τους αντιπροσώπους του Πίνακα Πολλαπλασιασμού, ένας από τους αξιοσέβαστους κουφούς, ένας από τους αξιοσέβαστους μουγκούς, ένας από τους αξιοσέβαστους τυφλούς, ένας από τους αξιοσέβαστους χωλούς, ένας από τους αξιοσέβαστους νεκρούς από κάθε άποψη.
κάθε τι που δεν μπορεί να αποτιμηθεί σε αριθμούς και κάθε τι που δεν μπορεί να αγοραστεί στην πιο χαμηλή τιμή και να ξαναπουληθεί στην πιο υψηλή δεν υπάρχει και δεν θα έπρεπε να υπάρχει, ....το κάθε πράγμα έπρεπε να πληρώνεται. Κανένας δεν οφείλει ποτέ και σε καμιά περίπτωση... να προσφέρει υπηρεσία χωρίς ανταμοιβή, σε όποιον και να είναι. Η ευγνωμοσύνη πρέπει να καταργηθεί και τα αγαθά που απορρέουν απ΄ αυτήν να μην έχουν κανένα λόγο ύπαρξης. Κάθε χιλιοστό της ανθρώπινης ζωής, από την γέννηση μέχρι τον θάνατο, πρέπει να είναι μια εμπορική πράξη που εξοφλείται τοις μετρητοίς ».
[24]ταινία και τραγούδι του 1984 σε στίχους Τώνιας Μαρκετάκη και μουσική Ελένης Καραΐνδρου.
«Η βιομηχανία 4.0 περιγράφει την οργάνωση διαδικασιών παραγωγής με βάση την τεχνολογία και τις συσκευές που επικοινωνούν αυτόνομα μεταξύ τους κατά μήκος της αλυσίδας αξίας: ένα μοντέλο του «έξυπνου» εργοστασίου του μέλλοντος, όπου τα συστήματα, κινούνται μέσω υπολογιστή, ελέγχουν τις φυσικές διαδικασίες, δημιουργούν ένα εικονικό αντίγραφο του φυσικού κόσμου και παίρνουν αποκεντρωμένες αποφάσεις βασιζόμενες σε μηχανισμούς αυτοοργάνωσης»
«Ο όρος Industrie 4.0 δημιουργήθηκε από την Γερμανική Κυβέρνηση. Περιγράφει και περικλείει τις τεχνολογικές αλλαγές στην μεταποιητική βιομηχανία (manufacturing) και θέτει τις προτεραιότητες ενός συνεκτικού πλαισίου πολιτικής, με στόχο τη διατήρηση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της γερμανικής βιομηχανίας»
Προφανώς και δεν πρόκειται για καμία καινούργια βιομηχανική επανάσταση, αλλά απλώς η συνέχιση της 3ης βιομηχανικής επανάστασης. Άλλωστε ενώ οι προηγούμενες βιομηχανικά επαναστάσεις, χαρακτηρίστηκαν ως τέτοιες εκ των υστέρων, εδώ, αντίθετα προαναγγέλλεται η επόμενη βιομηχανική επανάσταση!!!
Οι πυλώνες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης είναι επιγραμματικά:
• Η νέα γενιά υποδομών ταχείας επικοινωνίας 5th Generation.
• Το Διαδίκτυο των πραγμάτων. The internet of things. "όλα πρέπει να μιλάνε με οτιδήποτε άλλο".
• Η ανάλυση μαζικών δεδομένων. (Big data analytics) και Big data = Big money.
[26]Λέει ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης (καθηγητής του ΜΙΤ) στην εκπομπή ΣΤΑ ΑΚΡΑ της ΕΡΤ τον Μάρτιο του 2019 :
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη, έρχεται στον κόσμο σαν μωρό - tabula rasa (άγραφος πίνακας) - και ενσωματώνει την πληροφορία που περιέχεται στα δεδομένα της. Αν η πληροφορία είναι ελλιπής ή περιέχει θέσεις, τις ίδιες θα υιοθετήσει και η μηχανή. Τα ελλιπή δεδομένα οδηγούν σε αναξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη.
Ένα αυτοκίνητο Tesla, που οδηγείται με Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν θα αναγνωρίσει ένα σταματημένο όχημα στην αριστερή λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας, γιατί ποτέ ένα όχημα σχεδόν ποτέ δεν σταματά στην αριστερή λωρίδα.
Πρόσφατα, τέσσερις φοιτητές μου στο ΜΙΤ επιτέθηκαν στον καλύτερο αλγόριθμο αναγνώρισης εικόνας και τον έκαναν να "πιστέψει" ότι μια τρισδιάστατη χελώνα τυπωμένη σε εκτυπωτή 3D, ήταν μια καραμπίνα!
Κατασκευάζουμε ένα αυτο-οδηγούμενο επιβατικό αυτοκίνητο, το οποίο, αναπόφευκτα, κάποια στιγμή θα βρεθεί λίγα μέτρα από πεζούς, που διασχίζουν παράνομα τον δρόμο. Σε μερικά δευτερόλεπτα πρόκειται να γίνει δυστύχημα. Ο αλγόριθμος που οδηγεί το αυτοκίνητο, καταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του κι έχει δύο επιλογές, είτε να σκοτώσει τους πεζούς που περνούν τον δρόμο είτε να προσκρούσει σε μια προστατευτική μπάρα και να σκοτώσει τους επιβάτες του αυτοκινήτου. Το ερώτημα είναι πώς θα λάβει αυτήν την απόφαση. Η μηχανή καλείται να πάρει την απόφαση. Πώς, όμως, θα πάρω την απόφαση εγώ που σχεδίασα τον αλγόριθμο, που οδηγεί το αυτοκίνητο; Δεν υπάρχει φιλοσοφικό ούτε ηθικό πλαίσιο για να ιεραρχήσεις την απώλεια.
Τον Μάρτιο του 2016, η Microsoft έφτιαξε ένα chat bot (Tay) στο Twitter, ένα εικονικό προφίλ-ρομπότ, που ήταν φτιαγμένο να αλληλεπιδρά και να λειτουργεί ως κανονικός άνθρωπος. Ένα γκρουπ από χρήστες άρχισε να του παρέχει ρατσιστικό και συνωμοσιολόγο περιεχόμενο. Σε 17 ώρες, είχε γίνει ακραίος ρατσιστής και μισογύνης»
[27]Τα Εργαστήρια ιδρύθηκαν με διάταγμα του Vladimir Lenin με πρόθεση να προετοιμάσουν καλλιτέχνες υψηλών δυνατοτήτων για τη βιομηχανία, καθώς και τεχνίτες με επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση. Η Σχολή ήταν το κέντρο τριών μεγάλων ρευμάτων στην Πρωτοπορία της Τέχνης και της Αρχιτεκτονικής: του Κονστρουκτιβισμού, του Ρασιοναλισμού και του Σουπρεματισμού. Στα 1926 η Σχολή έγινε από Εργαστήρια, Ινστιτούτο και έπαψε να λειτουργεί με αυτή τη μορφή στα 1930, οπότε και η κληρονομιά της διαχύθηκε σε 6 άλλες Σχολές. Μορφές όπως ο Καντίνσκυ διδάξαν αρχικά εκεί πριν πάνε στο Μπαουχάουζ.
[28]κατά την ακριβή έκφραση του Μοχόλυ-Νάγκυ, διευθυντή της σχολής μετά το 1923
[29]Βλ. Δημήτρης Πορφύριος "ο κλασικισμός δεν είναι στυλ", από το βιβλίο του "Classicismisnotastyle", 1982 London, AcademyEditions/ StMartin' sPress, μετάφραση δική μας
[30]Βλ. Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος "ΡΕΚΒΙΕΜ ΜΕ ΚΡΕΣΕΝΤΟ; HOMOSAPIENSΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ" 2017, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Ε.Μ.Π., όπου στα προλεγόμενα του βιβλίου ο επιστημονικός όρος "ενθαλπία" χρησιμοποιείται και με την κοινωνική του διάσταση. "...στην ήπια (χαμηλή) κοινωνική ενθαλπία η μετάδωση ενέργειας λειτουργεί αποκεντρωμένα και χρησιμοποιείται η ακηδεμόνευτη κοινοτική συνείδηση ως μέσο μεταφοράς, με τις αρχές της διαδικασίας της άμεσης δημοκρατίας..."
[31]με εργαλεία την γεωμετρία (κατασκευές κτιριακές και άλλες σχεδιασμένες με χρυσές αναλογίες), τον λόγο (θέατρο σαν αναπόσπαστο μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας), την διατροφή ( πρωταρχική και προσαρμοσμένη απολύτως στον συγκεκριμένο ασθενή) και την "πληροφορία"( αιθέρα κατά τους αρχαίους), οντότητα που επιχειρεί να αποσαφηνίσει η νεοφυής "φυσική της πληροφορίας" και πιθανά αποκτούσε λειτουργική υπόσταση κατά την διαδικασία της Εγκοίμησης.
[32]Φράση που χρησιμοποιεί ο Γιώργος Καραμπελιάς.
[33]Η συγκεκριμένη έκφραση ανήκει στον Βασίλη Καραποστόλη.
[34]Από ένα εξαιρετικό μικρό κείμενο του πρύτανη ΕΜΠ Θεμιστοκλή Ξανθόπουλου "Σε Αναζήτηση Θεϊκού Αποτυπώματος", όπου καταλήγει: " Εμπνευσμένοι από το νέο πολύ-συμπαντικό μοντέλο, ορισμένοι θεολόγοι διευρύνουν πέραν του πεπερασμένου σημείου εκκίνησης του χρόνου τους ορίζοντες αναζήτησης θεϊκού αποτυπώματος και αναγνωρίζουν στην περιγραφή της δομής και των διαστάσεων των Υπερχορδών το αόρατο αλλά ενεργό Θείο Πνεύμα" http://endogenis.blogspot.gr/2015/04/blog-post.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Προσθέστε τα σχόλια σας: